Aim: Osteoporosis (OP) appears as a result of reduction in bone mass and deformation of micro structure is widely found in postmenopausal period. Research into etiologic risk factor and by taking required precautions may assist to prevent negative results of OP. We studied the effect on the T scores by dual energy X-ray absorbsiometry on postmenopausal women with family history of OP and fracture.Material and Method: We retrospectively examined 200 postmenopausal women aged between 42 and 84. We studied the demographic properties, age of menopause started and the family history of OP and fracture. The bone mineral density from spine and femur were measured using DEXA. We compared T scores between the positive and the negative family history groups.Results: There was a negative correlation between menopause duration and T scores (p 0.05). T scores were smaller (p 0.005) among women with family history of OP or osteoporosis fracture compared to women with negative family history.Conclusion: According to our results we suggested that the family history of OP or osteoporosis fracture can be an osteoporotic risk factor for postmenopausal women.(Osteoporoz Dünyasindan 2006;12:60-3)Key words: Postmenopausal osteoporosis, family history of OP and fracture, bone mineral densityGiris
Pre ve postmenopozal dönem, kadin vücudunda hormonal dengenin bozuldugu, özellikle östrojen hormonunun kaybolmasi ile birçok problemin ortaya çiktigi bir dönemdir. Postmenopozal dönemde OP, kadin yasamini olumsuz etkilemektedir. Düsük KMY olusmasindaki risk faktörlerini genel olarak; yaslanma, genetik ve irksal faktörler, hormonal durum, beslenme sekli ve aliskanliklar, yasam stili, çesitli ilaçlar ve hastaliklar olarak siralayabiliriz. Yas, irk ve genetik yapi degistirilemez risk faktörleridir (1).Genetik faktörler, kemik döngüsünü ve dolayisiyla kemik kütlesini etkiler. Döngü hizi yüksek olanlarda kemik kütlesi azalir. Bu etkinin mekanizmasi tam olarak bilinmemektedir. Doruk kemik kütlesinin kadinlarda önemli oranda kalitima bagli olarak belirlendigi saptanmistir. Kemik kaybi hizinin ise genetik baglantisi daha zayiftir. Kemigin mikromimari özelliklerinde de genetik etkilerin rolü oldugu düsünülmektedir. Genetik faktörler, kemik fenotipindeki degisikliklerin %70-80inden sorumludur. Bu nedenle, OP riski açisindan aile öyküsünün pozitif olmasi, kisinin genetik zemininin oldugunun bir göstergesi olabilir (2). Epidemiyolojik çalismalarda genel olarak aile anamnezinde osteoporotik kirik olmasi olumsuz faktör olarak kabul edilir. Kirik riskini belirleyen asil kalitimsal faktörler; kemik kütlesi, yogunlugu ve yapisal kalitesi ile ilgili kalitimsal faktörlerdir. Aile çalismalarinda, osteoporotik kirigi olan annelerin kizlarinin düsük kemik yogunluguna sahip olduklari gösterilmistir (3,4). Bu çalismada OP açisindan risk faktörlerinin irdelenmesi amaci ile postmenopozal kadinlarin menopoz süresi, menopoz yasi, ailede OP veya osteoporotik kirik hikayesi olmasi durumunun postmenopozal KMYlari ile iliskileri arastirildi.
Gereç ve Yöntem
Çalismamiza, Fiziksel Tip ve Rehabilitasyon Anabilim Dalina bagli OP poliklinigine basvuran 200 postmenopozal kadin olgu alindi. Tüm olgularin demografik özellikleri ayrintili olarak kaydedildi. Olgularin menopoza girme yaslari ve menopoz sürelerine dikkat edildi. Olgularin tümü, 40 yasin üzerinde menopoza girmis olup, erken menopoz veya sekonder menopoz durumlari dislama kriteri olarak alindi.Tüm olgularin serum kalsiyum, magnezyum, fosfor, alkalen fosfataz, kreatinin, idrar kalsiyum, kreatinin, kreatinin klirensi analizlerinde herhangi bir patoloji olmamasina dikkat edildi. Olgularin daha önce veya uzun süredir HRT disinda herhangi bir tedavi almamis olmasina, kalsiyum homeostazini etkileyen ilaçlari kullanmamis olmasina dikkat edildi. Metabolik hastaliklar (Diabetes Mellitus gibi), anemi (kronik hastalik anemisi hariç), kronik parankimal hastaliklar (kronik karaciger yetmezligi, kronik renal yetmezlik gibi), konjenital veya edinsel romatizmal hastaliklar ve serebrovasküler hastaliklarin, hastanin KMYnu etkileyecegi düsünülerek, bu tip hastaligi olan olgular çalisma disi birakildi. Olgulara dogum yapip yapmadiklari ve yapmislarsa dogum sayilari sorularak kaydedildi. OP etyopatogenezinde genetik faktörlerin rolünü arastirmak amaci ile tüm olgularin aile hikayesi ayrintili olarak sorgulandi. Sorgulamada; ailede osteoporoz tedavisi için ilaç kullanimi, kemik ölçümü yaptirip osteoporoz tanisi varligi veya osteoporoza bagli kirik olusmasi öyküsü göz önüne alindi. Buna göre olgular iki gruba ayrildi. Birinci gruba ailesinde OP veya OPa bagli kirik hikayesi olan olgular, ikinci gruba aile öyküsü negatif olan olgular dahil edildi.Tüm olgularin KMY ölçümleri lomber 2, 3, ve 4. omurgadan ve femur boyun, trokanter ve wards alanindan DEXA ile degerlendirilerek T skorlari belirlendi. Tüm parametreler kaydedildikten sonra, OP risk faktörlerinin irdelenmesi amaci ile bu parametrelerin KMY ölçümünde elde edilen T skorlari ile iliskisi ve gruplar arasi farklar arastirildi.Istatistiksel analizde, sürekli degiskenlerin normal dagilima uygunlugu Kolmogorov Smirnov testi ile incelendi. Tüm degiskenlerin normal dagildigi bulundu. Iki grup ortalamasi arasindaki farkin karsilastirilmasi için Student t testi kullanildi. Degiskenler arasindaki iliski Pearson korelasyon testi ile incelendi.
Bulgular
Olgularin yaslari 42-83 arasinda (58) degismekte idi. Menopoza girme yaslari ortalamasi 46,16±4,53 (min:40,0, maks:69,00) olarak hesaplandi. Menopoz süreleri 12,78±8,15 yil (min:1,0, maks:38,00) ve dogum sayilari 2,83±1,98 (min:0, maks:13) arasindaydi. Iki grup arasinda yas, menopoz yasi ve menopoz süresi açisindan fark yoktu (5). Hastalarin DEXA ile belirlenen T skorlari degerleri Tablo 1de gösterilmistir.Olgularin yaslari ile KMY degerleri arasindaki iliski degerlendirildi. L4 disindaki tüm bölgelerin T skorlari ile kisilerin yaslari arasinda anlamli düzeyde negatif korelasyon saptandi (269,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,313,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,313,314,315,316,317,318,319,320,321,322,323,324,325,326,327,328,329,330,331,332,333,334,335,336,337,338,339,340,341,342,343,344,345,346,347,348,349,350,351,352,353,354,355,356,357,358,359,360,361,362,363,364,365,366,367,368,369,370,371,372,373,374,375,376,377,378,379,380,381,382,383,384,385,386,387,388,389,390,391). Menopoza girme yasi ile KMY degerleri arasinda hiçbir bölgede korelasyon yoktu (tüm alanlarda p>0.05). KMY ölçüm sonuçlariyla, menopoz süreleri arasinda ise istatistiksel olarak anlamli ölçüde negatif korelasyon saptandi (293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,313,314,315,316,317,318,319,320,321,322,323,324,325,326,327,328,329,330,331,332,333,334,335,336,337,338,339,340,341,342,343,344,345,346,347,348,349,350,351,352,353,354,355,356,357,358,359,360,361,362,363,364,365,366,367,368,369,370,371,372,373,374,375,376).Ailesinde OP veya OPa bagli fraktür öyküsü pozitif olan birinci grupta 47 olgu, aile öyküsü negatif olan ikinci grupta ise 153 olgu mevcuttu. Her iki grubun T skorlari Tablo 1de belirtildi. Iki grup arasindaki KMY degerleri karsilastirildiginda; tüm ölçüm bölgelerinde istatistiksel olarak anlamli fark mevcut olup, ailesinde OP öyküsü olmayan grubun KMY degerleri daha yüksekti (223,224,225,226,227,228,229,230,231,232,233,234,235,236,237,238,239,240,241,242,243,244,245,246,247,248,249,250,251,252,253,254,255,256,257,258,259,260,261,262,263,264,265,266,267,268,269,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,313,314,315,316,317,318,319,320,321,322,323,324,325,326,327,328,329,330,331,332,333,334,335,336,337,338,339,340,341,342,343,344,345,346,347,348,349,350,351,352,353,354,355,356,357,358,359,360,361,362,363,364,365,366,367,368,369,370,371,372,373,374,375,376,377,378,379,380,381,382,383,384,385,386,387,388,389,390,391,392,393,394,395,396,397,398,399,400,401,402,403,404,405,406,407,408,409,410,411,412,413,414,415,416,417,418,419,420,421,422,423,424,425,426,427,428,429,430,431,432,433,434,435,436,437,438,439,440,441,442,443,444,445,446,447,448,449,450,451,452,453,454,455,456,457,458,459,460,461,462,463,464,465,466,467,468,469,470,471,472,473,474,475,476,477,478,479,224,225,226,227,228,229,230,231,232,233,234,235,236,237,238,239,240,241,242,243,244,245,246,247,248,249,250,251,252,253,254,255,256,257,258,259,260,261,262,263,264,265,266,267,268,269,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,224,225,226,227,228,229,230,231,232,233,234,235,236,237,238,239,240,241,242,243,244,245,246,247,248,249,250,251,252,253,254,255,256,257,258,259,260,261,262,263,264,265,266,267,268,269,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,224,225,226,227,228,229,230,231,232,233,234,235,236,237,238,239,240,241,242,243,244,245,246,247,248,249,250,251,252,253,254,255,256,257,258,259,260,261,262,263,264,265,266,267,268,269,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,313,314,315,316,317,318,319,320,321,322,323,324,325,326,327,328,329,330,331,332,333,334,335,336,337,338,339,340,341,342,343,344,345,346,347,348,349,350,351,352,353,354,355,356,357,358,359,360,361,362,363,364,365,366,367,368,369,370,371,372,373,374,375,376,377,378,379,380,381,382,383,384,385,386,387,388,389,390,391,392,393,394,395,396,397,398,399,400,401,402,403,404,405,406,407,408,409,410,411,412,413,414,415,416,417,418,419,420,421,422,423,424,425,426,427,428,429,430,431,432,433,434,435,436,437,438,439,440,441,442,443,444,445,446,447,448,449,450,451,452,453,454,455,456,457,458,459,460,461,462,463,464,465,466,467,468,469,470,471,472,473,474,475,476,477,478,479,480,481,482,483,484,485,486,487,488,489,490,491,492,493,494,495,496,497,498,499,500,501,502,503,504,505,506,507,508,509,510,511,512,513,514,515,516,517,518,519,520,521,522,523,524,525,526,527,528,529,530,531,532,533,534,535,536,537,538,539,540,541,542,543,544,545,546,547,548,549,550,551,552,553,554,555,556,557,558,559,560,561,562,563,564,565,566,567,568,569,570,571,572,573,574,575,576,577,578,579,580,581,582,583,584,585,586,587,588,589,590,591,592,593,594,595,596,597,598,599,600,601,602,603,604,605,606,607,608,609,610,611,612,613,614,615,616,617,618,619,620,621,622,623,624,625,626,627,628,629,630,631,632,633,634,635,636,637,638,639,640,641,642,643,644,645,646,647,648,649,650,651,652,653,654,655,656,657,658,659,660,661,662,663,664,665,666,667,668,669,670,671,672,673,674,675,676,677,678,679,680,681,682,683,684,685,686,687,688,689,690,691,692,693,694,695,696,697,698,699,700,701,702,703,704,705,706,707,708,709,710,711,712,713,714,715,716,717,718,719,720,721,722,723,724,725,726,727,728,729,730,731,732,733,734,735,736,737,738,739,740,741,742,743,744,745,746,747,748,749,750,751,752,753,754,755,756,757,758,759,760,761,762,763,764,765,766,767,768,769,770,771,772,773,774,775,776,777,778,779,780,781,782,783,784,785,786,787,788,789,790,791,792,793,794,795,796,797,798,799,800,801,802,803,804,805,806,807,808,809,810,811,812,224,225,226,227,228,229,230,231,232,233,234,235,236,237,238,239,240,241,242,243,244,245,246,247,248,249,250,251,252,253,254,255,256,257,258,259,260,261,262,263,264,265,266,267,268,269,270,271,272,273,274,275,276,277,278,279,280,281,282,283,284,285,286,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296,297,298,299,300,301,302,303,304,305,306,307,308,309,310,311,312,313,314,315,316,317,318,319,320,321,322,323,324,325,326,327,328,329,330,331,332,333,334,335,336,337,338,339,340,341,342,343,344,345,346,347,348,349,350,351,352,353,354,355,356,357,358,359,360,361,362,363,364,365,366,367,368,369,370,371,372,373,374,375,376,377,378,379,380,381,382,383,384,385,386,387,388,389,390,391,392,393,394,395,396,397,398,399,400,401,402,403,404,405,406,407,408,409,410,411,412,413,414,415,416,417,418,419,420,421,422,423,424,425,426,427,428,429,430,431,432,433,434,435,436,437,438,439,440,441,442,443,444,445,446,447,448,449,450,451,452,453,454,455,456,457,458,459,460,461,462,463,464,465,466,467,468,469,470,471,472,473,474,475,476,477,478,479,480,481,482,483,484,485,486,487,488,489,490,491,492,493,494,495,496,497,498,499,500,501,502,503,504,505,506,507,508,509,510,511,512,513,514,515,516,517,518,519,520,521,522,523,524,525,526,527,528,529,530,531,532,533,534,535,536,537,538,539,540,541,542,543,544,545,546,547,548,549,550,551,552,553,554,555,556,557,558,559,560,561,562,563,564,565,566,567,568,569,570,571,572,573,574,575,576,577,578,579,580,581,582,583,584,585,586,587,588,589,590,591,592,593,594,595,596,597,598,599,600,601,602,603,604,605,606,607,608,609,610,611,612,613,614,615,616,617,618,619,620,621,622,623,624,625,626,627,628,629,630,631,632,633,634,635,636,637,638,639,640,641,642,643,644,645,646,647,648,649,650,651,652,653,654,655,656,657,658,659,660,661,662,663,664,665,666,667,668,669,670,671,672,673,674,675,676,677,678,679,680,681,682,683,684,685,686,687,688,689,690,691,692,693,694,695,696,697,698,699,700,701,702,703,704,705,706,707,708,709,710,711,712,713,714,715,716,717,718,719,720,721,722,723,724,725,726,727,728,729,730,731,732,733,734,735,736,737,738,739,740,741,742,743,744,745,746,747,748,749,750,751,752,753,754,755,756,757,758,759,760,761,762,763,764,765,766,767,768,769,770,771,772,773,774,775,776,777,778,779,780,781,782,783,784,785,786,787,788,789,790,791,792,793,794,795,796,797,798,799,800,801,802,803,804,805,806,807,808,809,810,811,812,813,814,815,816,817,818,819,820,821,822,823,824,825,826,827,828,829,830,831,832,833,834,835,836,837,838,839,840,841,842,843,844,845,846,847,848,849,850,851,852,853,854,855,856,857,858,859,860,861,862,863,864,865,866,867,868,869,870,871,872,873,874,875,876,877,878,879,880,881,882,883,884,885,886,887,888,889) (Grafik 1).
Tartisma
OP yasli populasyonda en sik rastlanilan kronik saglik problemlerinden biridir. Asemptomatik sekilde baslayip ilerleyen bu klinik sendrom, kirik gibi önemli bir problemle kendini gösterene kadar sessiz seyredebilir. Erken dönemde risk faktörlerinin aranmasi ve uygun zamanda yapilan KMY degerlendirmeleri ile komplikasyonlarin önüne geçmek mümkün olabilmektedir. Kemik döngüsü ve kemik yogunlugunu belirleyen mekanizmalarin ve faktörlerin saptanmasi, OPun patofizyolojisinin anlasilmasinda ve tedavisinde oldukça önemlidir (5,6,6,7). Pek çok kronik hastalik gibi OPun da insidansi ve prevelansi yasla birlikte artis göstermektedir. Çalisma sonuçlarimizda yas ile KMY arasinda istatistiksel anlamli düzeyde negatif korelasyon saptandi. Literatürlerde de benzer sonuçlar bildirilmistir (8,9). Menopoz ile ortaya çikan gonadal yetersizlige bagli gelisen östrojen eksikligi kadinlardaki hizli kemik kaybindan sorumludur. Tedavi edilmeyen postmenopozal kadinlarda KMYnda ortalama azalma orani, menopozdan sonraki ilk bes yilda en yüksek düzeydedir (10,11). Çalisma sonuçlarimizda menopoz süresi uzunlugu ile KMY degerleri arasinda saptanan negatif korelasyon literatür bilgileri ile uyumludur. Olgularimizin menopoza girme yasi ile KMY degerleri arasinda iliski saptanmadi. Bunun, KMY degerlerini önemli ölçüde etkileyen erken menopoz durumunun dislama kriteri olarak belirlenmesi ve hiçbir olgumuzda erken menopoz öyküsü olmamasina bagli olabilecegi düsünüldü. Doruk kemik kütlesinin belirlenmesinde genetik faktörlerin rolü büyüktür. Yapilan ikiz çalismalarinda, genetigin KMY üzerine etkileri gösterilmistir (12,13). Bu nedenle, OP riski açisindan aile öyküsünün pozitif olmasi, kisinin genetik zemininin oldugunun bir göstergesi olabilir. Peris ve arkadaslari (14) yaptiklari bir çalismada; hastalarin %56sinda idiopatik OP, %44ünde sekonder OP saptamislardir. Idiopatik OPlu gruptaki olgularin %48 gibi önemli bir bölümünde aile hikayesinin pozitif oldugunu bildirmislerdir. Kanis (15) bir yayininda OP açisindan klinik risk faktörleri arasinda; ileri yas, daha önce geçirilmis kirik hikayesi, prematür menopoz ve ailede kalça fraktürü öyküsünün pozitif olmasini saymistir. Keen ve arkadaslarinin (16) yaptiklari bir çalismada; olgularin 138inde anne ve/veya kiz kardeste osteoporotik fraktür öyküsünün mevcut oldugu ve aile hikayesi pozitif olan bu grubun KMY degerlerinin, aile öyküsü negatif olan gruba oranla istatistiksel olarak anlamli derecede düsük oldugunu saptamislardir. Çalisma sonuçlarimizda, KMY degerleri ailesinde OP öyküsü olan grupta, aile öyküsü negatif olan gruba oranla istatistiksel olarak anlamli düzeyde daha düsük olarak bulundu. Hasta gruplarimizin sayisal esitsizligi çalismamizin olumsuz bir yönüdür. Bununla birlikte tüm ölçüm bölgelerinde gözlenen belirgin fark, sayisal esitsizligin sonuçlarimizi etkilemedigini düsündürmektedir. Genetik faktörlerin KMY üzerindeki rolü ikiz çalismalari ile daha objektif saptanabilse de bizim bu çalismada özellikle vurgulamak istedigimiz nokta postmenopozal kadinlarda OP degerlendirmesi sirasinda anamnezin çok önemli oldugunu belirtmektir. Bu basit sorgulama sayesinde önemli bir OP risk faktörünün gözden kaçirilmamasi saglanabilir. Böylece tedavi veya korunma planlanmasinda tek basina DEXA degerlendirmesi degil ayrintili risk faktörleri sorgulamasinin çok önemli bir yaklasim oldugunu vurgulamak yerinde olacaktir.
