ÖZET

Bu çalışmada Fibromiyalji sendromu (FMS) hastalarında semptom şiddeti ve kognitif fonksiyonlar ile obezite arasındaki ilişki incelenmektedir.

Çalışmaya dahil edilen hastaların yaş ortalamaları 41,21±7,6’dır. Hipertansiyonu, hiperkolesterolemisi veya diyabeti, kronik enflamatuvar hastalıkları, kardiyak-pulmoner hastalığı, romatolojik-endokrinolojik hastalığı, trombotik hastalık öyküsü veya antikoagülan tedavi kullanımı, kanser öyküsü, gebeliği olmayan 33 FMS hastası dahil edildi. Değerlendirmelerde Fibromiyalji Etki Skalası (FES), Algılanan Stres Ölçeği (ASÖ-10) ve Mini Mental Değerlendirme Ölçekleri kullanıldı. Çalışmaya alınan FMS hastalarının verileri aynı klinisyen tarafından değerlendirildi.

ASÖ, Mini Mental Testi değerleri ile beden kitle indeksi (BKİ) değerleri arasında istatistiksel anlamlı fark yoktu. Hastaların FES ile BKİ değerleri arasında anlamlı istatistiksel ilişki saptandı.

Sonuç olarak çalışmamız, klinik pratikte kullanılabilecek FMS semptom şiddeti ve artmış BKİ seviyeleri arasındaki ilişkiyi göstermiştir.

Giriş

Fibromiyalji sendromu (FMS) yaygın kas iskelet sistemi ağrıları ve eşlik eden birçok semptomun bulunduğu kronik bir süreçtir (1). Amerikan Romatizma Birliği, 1990 yılında FMS için yaygın kullanılan bir tanısal kriterler oluşturmuş, 2010 yılına gelindiğinde ise yorgunluk, kognitif bozukluklar, somatik semptomlar ve uyku problemlerinin dahil olduğu yeni bir sınıflama kriteri geliştirmiştir (2).

FMS’nin etiyopatolojisi kesin olarak gösterilememiş olsa da patogenezinde hormonlar, sinir sistemi disfonksiyonları, bağışıklık sistemi problemleri, kas dokusunda mikrosirkülasyon bozuklukları, genetik yatkınlık, stres gibi etkenlerin rol alabileceğine değinilmiştir. Toplumda görülme sıklığının kadınlarda daha sık olmak üzere %2-7 arasında olduğuna bazı çalışmalarda yer verilmiştir (3,4).

Obezite dünya genelinde yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Obeziteyle beraber ortaya çıkabilen hipertansiyon, dislipidemi, kardiyovasküler bozukluklar, hareket bozuklukları, diyabetes mellitus ve bazı kanser türleri, obezitenin toplum sağlığı açısından önemini ortaya koymaktadır (5-7).

Çalışmamızda obezitenin FMS’de hastalığın şiddeti, stres düzeyleri ve kognitif fonksiyonlarına olan etkisi incelenmeye çalışılmıştır. Böylelikle klinik yaklaşımlara ve FMS’nin zorlu tedavi sürecine katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem

Çalışmaya yaş ortalaması 41,21±7,6 yıl olan 33 kadın FMS hastası dahil edilmiştir. Çalışmaya hipertansiyonu, hiperkolesterolemisi veya diyabeti, kronik enflamatuvar hastalıkları, trombotik hastalık öyküsü veya antikoagülan tedavi kullanımı, kardiyovasküler-pulmoner hastalık öyküsü, malignite öyküsü ve gebeliği olmayan hastalar dahil edildi. Hastalardan hemoglobin, hematokrit, eritrosit sedimentasyon hızı, C-reaktif protein düzeyleri normal olmayan hastalar çalışmaya alınmadı. Hastaların beden kitle indeksi (BKİ) değerleri metre cinsinde boy uzunluğunun karesinin kilogram cinsinden vücut ağrılığına bölünmesi ile hesaplandı. Hastaların Fibromiyalji Etki Skalası (FES) (8), Algılanan Stres Ölçeği (ASÖ-10) (9) ve Mini Mental Testi (MMT) (10) değerlendirmeleri aynı klinisyen tarafından incelendi.

İstatistiksel Analiz

Verilerin değerlendirilmesinde SPSS paket programı kullanıldı ve p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Tanımlayıcı istatistikler ile ölçümle değerlendirilen parametrelerin karşılaştırılmasında t-testi, kategorik parametrelerin karşılaştırılmasında ki-kare testi, Mann-Whitney U testi kullanıldı.

Bulgular

Çalışmamızda FMS hasta grubu ek sistemik hastalığı olmayan 33 kadın fibromiyalji hastasından oluşmaktaydı. Hastaların ASÖ ve MMT değerleri ile BKİ arasında istatistiksel anlamlı bir korelasyon saptanmadı. Hastaların FES değerleri ile BKİ arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki saptandı (Tablo 1).

Öte yandan hastalar BKİ değerlerine göre iki gruba ayrıldığında (grup 1: BKİ<25 ve grup 2: BKİ≥25) gruplar arasında FES, ASÖ ve MMT değerleri arasında istatistiksel fark gözlenmezken grupların değerlendirmesi yapılırken BKİ düzeyleri 25 ve üzeri olan hastalar da FES değerlerinin istatistiksel olarak sınırda artmış olduğu gözlendi (p=0,055) (Tablo 2).

Tartışma

Çalışmamızda, FMS’de obezitenin hastalığın semptomlarının ciddiyeti, kognitif fonksiyonları ve algılanan stres düzeyleri ile olan ilişkisi araştırılmıştır.

Obezite günümüzde sık rastlanan bir sağlık problemi haline gelmiş ve sebep olabileceği metabolik, kardiyak ve kas iskelet sistemi hastalıkları nedeni ile önemli bir mortalite ve morbidite sebebi olmuştur. FMS olan hastalarda obezitenin etkisinin hastalığın gelişim sürecine veya ilerlemesine etkisi olabileceğine değinilmiştir (11,12). Bazı yazarlar obezite ile FMS semptom şiddeti arasındaki ilişkiyi göstermiş ve böylelikle BKİ artmış hastalarda FMS semptomlarının daha şiddetli seyredebileceğini belirtmişlerdir (13). Çalışmamızda da artmış BKİ değerleri ile FES arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Ancak BKİ değeri 25 ve üzerinde olan ve 25’in altında olan hastaların karşılaştırıldığı durumda FES değerlerinin sınırda istatistiksel farklılık gösterdiği görülmüştür (p=0,55) bu durum göz ardı edilmeyecek bir ilişkiyi ortaya koymaktadır.

FMS hastaları uyku bozuklukları başta olmak üzere birçok komorbid semptom taşıyabilirler bu durum bu hastalarda algılanan stresin normal popülasyondan farklı olmasına neden olabilir öte yandan bazı yazarlar bu komorbid semptomların obez FMS hastalarında daha sık gözlendiğine değinmiştir (14). Birçok çalışmada stres düzeyleri ile obezite arasında yakın ilişki gösterilmiştir (15,16). Ancak çalışmamızda FMS hastalarının algılanan stres düzeyleri değerlendirmelerinde BKİ ile ilişki gözlenmemiştir. Bu durum FMS hastalarında stresin obeziteden ziyade FMS ile ilişkili olabileceğini düşündürebilir. Tıbbi literatürde, obezitenin kognitif fonksiyonlar üzerine negatif etkisinin olduğuna dair çalışmalar olmasına rağmen (17), çalışmamızda yaş ortalaması 41,21±7,6 yıl olan ve yaşları itibari ile kognitif fonksiyonlarının çok etkilenmemesi beklenen hasta grubunda yapılan değerlendirmede; BKİ değerleri MMT değerleri arasında saptanmayan istatistiksel fark, klinik olarak olumlu olarak değerlendirilebilir. Ancak kognitif fonksiyonların sosyo-ekonomik düzey, eğitim düzeyi, genetik faktörler vb. birçok farklı nedenden etkilenmesi sebebiyle bu sonuç, obez hastalarda FMS’nin kognitif fonksiyonlar için koruyucu olduğu düşüncesini ortaya çıkarmaz.

Çalışmanın Kısıtlılıkları

Çalışmamızda obezitenin etkisini ve FMS’nin ölçülen skorlarını objektif değerlendirebilmek için metot kısmında anlatılan birçok kısıtlama ile hastalar olabildiğince uygun bir şekilde çalışmaya dahil edildiğinden hasta sayısı 33 ile sınırlı kalmıştır bu durum çalışma için kısıtlayıcı olarak görünebilecek bir durumdur.

Sonuç

Obezite ile FMS arasındaki ilişki daha önce tıbbi literatürde çalışılmış olmasına rağmen çalışmamızda, FMS hastalarının semptom şiddetleri, algılanan stres düzeyleri ve kognitif fonksiyonları ile olan ilişkisi incelenmiş ve hastaların semptom şiddetleri ile artmış BKİ arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki gözlenmiştir. Bu durumun klinik yaklaşım ve tedavi düzenlenmesinde faydalı olabileceği akılda tutulmalıdır.

Etik

Etik Kurul Onayı: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Fakültesi, Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan alınmıştır (Tarih: 11.05.2016, Karar no: 2), Hasta Onayı: Alınmıştır.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu tarafından değerlendirilmiştir.

Finansal Destek: Yazar tarafından finansal destek almadığı bildirilmiştir.