Diğer

Postmenopozal Türk Kadinlarinda Femur Geometrik Ölçüm Sonuçlari

  • H.T. Çalis
  • M. Eryavuz
  • M. Çalis
  • G. Can

Turk J Osteoporos 2002;8(1):-

ÖZETFemur geometrik ölçümlerinin osteoporotik kalça kirigi riskini degerlendirmede önemli oldugu bildirilmektedir. Bu çalismadaki amacimiz Türk kadinlarinda normal femur geometrik ölçümlerini belirlemekti.Türk kadinlarinin normal degerlerini %95 güven araliginda yansitacak 232  kadin uygun örneklem yolu kullanilarak seçildi. Olgularin hepsi kalça kirigi hikayesi olmayan postmenopozal kadinlardi. Kalça eksen uzunlugi (KEU), femur eksen uzunlugu (FEU), asetabuler genislik (AG), femur basi genisligi (FBG), femur boyun genisligi (FBOG), femur saft genisligi (FSG), trokanterler arasi genislik (TAG), femur boynu medial kortikal kalinligi (FBMKK), femur safti medial kortikal kalinligi (FSMKK), femur safti lateral kortikal kalinligi, femur boynu ile safti arasindaki açi (FB-S) standart AP x-ray grafide ölçüldü. Olgularin ortalama yas, kilo, boy, vücut kitle indeks (VKI) degerleri: 62.5±7.4, 70.84±12.5, 157.5±6.7, 28.58±4.9 seklindeydi. Sag ve sol kalça için femur geometrik ölçüm sonuçlari: KEU:130.5±8.9, 130.1±9.0 ; FEU: 112.7±6.9, 112.5±6.9 ; FBG: 53.3±3.2, 53.0±3.4; FBOG: 35.8±2.8, 35.9±2.7; FSG: 37.6±3.0, 37.7±3.1; TAG: 62.5±5.3, 63.0±3.9; FBMKK: 2.1±0.7, 2.0±0.6; FSMKK: 7.8±1.4,7.1±1.3; FSLKK: 7.0±1.3,  7.1±1.3; FB-S: 128.9±5.9, 128.9±5.8. olarak bulundu. Sag ve sol taraf ölçümler arasinda istatistiksel olarak anlamli fark yoktu. Biz bu sonuçlarin Türk kadinlarinin femur geometrik ölçümlerini temsil ettigini ve bu degerlerin beyaz irktan olan kadinlarin sonuçlariyla benzer oldugunu düsünüyoruz.Anahtar kelimeler: Postmenopozal Türk kadinlar, femur geometrik ölçümleri, normal degerlerABSTRACTFemoral geometric measurements have been suggested to be important  in the evaluation of   the risk of  osteoporotic hip fracture. The aim  of this study  was to determine the normal values of  femoral geometric measurements in Turkish women.232 women were selected by using suitable sample  procedure to reflect Turkish  women normal values (%95 interval of confidence). All of them were over 50 years  of age  postmenauposal women and none  have had  history of hip fracture. Hip axis length (HAL), femoral neck axis length (FNAL), acetabular  width (AW), femoral head width (FHW), femoral neck width (FNW), femoral shaft width (FSW), intertrochanteric width (ITW), cortical bone thickness of the  medial femoral  neck (NMCT), medial femoral shaft cortical bone thickness (SMCT), lateral femoral shaft (SLCT), cortical bone thickness, femoral  neck-shaft angle in degrees (N-SA) were measured bilaterally on standart  AP  plain pelvic X-ray radiograms. In the subjects mean age , weigth,heigth and body mass index (BMI)  were 62.5±7.4, 70.84±12.5, 157.5±6.7, 28.58±4.9 respectively. Mean values of femoral geometric measurements for right and left  hip respectively were fallows: HAL:130.5±8.9, 130.1±9.0 ; FNAL: 112.7±6.9, 112.5±6.9 ; FHW:53.3±3.2, 53.0±3.4; FNW:35.8±2.8, 35.9±2.7; FSW:37.6±3.0, 37.7±3.1; ITW: 62.5±5.3, 63.0±3.9; NMCT: 2.1±0.7, 2.0±0.6; SMCT: 7.8±1.4,7.1±1.3; SLCT: 7.0±1.3,  7.1±1.3; N-SA: 128.9±5.9, 128.9±5.8.There were no statistically significant difference between right and left measurements. We think that these values are  representatives of Turkish women and similar to the values of Caucasian women according to the literature.  Key words: Postmenopausal women, femoral geometric measurements, Turkish women.

GIRIS

Osteoporotik kalça kiriklari femurun proksimal bölümlerinde meydana gelen , 50 yas üstünde ve kadinlarda daha çok görülen bir patolojidir (1,2). Femur proksimalindeki kemik dayanikliligini etkileyen çesitli faktörlerin kiriga egilimi artirdigi düsünülmektedir. Bunlar arasinda kemik mineral yogunlugu (KMY), kemik geometrisi , çesitli kisisel ve genetik faktörler suçlanmaktadir (2,3). Geometrik degiskenler büyüme sirasindaki kemik yapimi ile ilgilidir. KMY gibi yasa ve diger faktörlere bagli degismemektedir ve daha kalicidir. Geometri her yasta femur dayanikliligini gösteren majör tanimlayicilardan biridir (2). Çesitli toplumlarda yapilan çalismalarda daha az oranda kalça kirigi görüldügü ve bunun da femur geometrisinden kaynaklanan degisikliklerle; özellikle kalça eksen uzunlugunun yüksek olmasi ve kortikal kalinliklarin daha düsük olmasi ile ilgili olabilecegi bildirilmistir (7-9). Kalçanin konvansiyonel radyolojik muayenesinde rutin olarak her iki kalçayi ve çevre dokulari da gösteren bir pelvis AP grafi çekilir. Pelvis grafisi düsük fiyatli , kolay ulasilabilen bir teknik olmasi nedeniyle ayrica proksimal femur makroskopik yapisi tayini için yeterli uzaysal çözünürlük ve kontrast sagladiklarindan geometrik yapi tayininde sik kullanilirlar (10). KEU, FEU, AG, FBG, FBOG, TAG, FSK, FBMKK, FSMKK, FSLKK ve FB-S açisi en sik ölçülen degerlerdir (7). Kalça geometrisi ölçümleri için simfizis pubis odaklanarak 1 metre uzakliktan çekilen pelvis AP X-ray radyografiler kullanilmaktadir. Kalçalar 15-30 derece kadar internal rotasyonda tutulmakta her iki trokanterin net olarak görülebilmesi saglanmaktadir (7,8,9,10,8,9,10,11).Çalismamizda uygun örneklem yoluyla seçilmis Türkiye’ yi temsil eden sayida olgu alarak Türkiye’deki femur geometrik ölçümlerinin standartlarini belirlemeyi amaçladik


MATERYAL VE METOD

Çalismaya Istanbul Üniversitesi Cerrahpasa Tip Fakültesi Fiziksel Tip ve Rehabilitasyon Anabilim Dali poliklinigine basvuran 50 yas üstü postmenopozal kadinlar alindi. Hiçbirinin metabolik kemik hastaligi (paget gibi), ileri derecede koksartoz, terminal sistemik hastaligi (renal yetmezlik, malignite. ....gibi) yoktu. Hiçbirisi yataga bagimli degildi. Çalismaya alinan olgularin Türkiye’deki 50 yas üstü postmenopozal kadinlari temsil etmeleri için çalismaya baslamadan önce asagidaki sekilde en az alinacak olgu sayisi belirlendi:Bir arastirmada herhangi bir özelligin ortalamasi saptanmak isteniyorsa ve evren bilinmiyorsa (arastirma yapilacak toplum), su formül kullanilir (15): (t1-a)2(X)2 n= S2 t1-a= t tablosundan belirli güven düzeyinde (genellikle % 95) sonsuz serbestlik derececesindeki deger (% 95 için t tablo degeri 1.96)X= Önceki arastirmalarda elde edilen ortalamaS2= Ortalamayi belirlemede kabul edilecek standart sapma n= Saptanacak optimum örnek büyüklügü (t1-a)2(X)21.962 x 130 n= = = 224 kisi S2 172Biz literatüre dayanarak bölgesel ve irk olarak yakinliklari nedeni ile Kuzey Avrupa’da yasayan beyazlari örnek alarak ortalamayi KEU için 130 mm standart sapmayi ise 17 mm kabul ettik (14,15,16). Yapilan hesaba göre 224 kisi bulundu. Bu hesaplama sonucunda Türkiye standartlarini belirlemek üzere çalismaya hayatinda osteoporotik kalça kirigi geçirmemis 232 olgu aldik.Tüm olgularda yas, kilo, boy, menopoz yasi, menopoz süresi, menopoz tipi, dogum sayisi, emzirme süresi ve diger osteoporoz risk faktörleri , daha önce kirik veya operasyon geçirip geçirmedigi ve ailede osteoporoz ve kirik öyküsü sorgulandi.Tüm olgularda AP pelvis grafisi Cerrahpasa Tip Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dali’nda ayni teknikle ve ayni pozisyonla çekildi. Tüm grafiler 1 metre uzakliktan simfizis pubis odaklanarak ve kalçalar 15-30 derece kadar internal rotasyonda iken çekildi. Tüm radyografilerde ayni kisi tarafindan (Ç HT) iki tarafli femur geometrik ölçümleri yapildi: (Sekil 1). KEU, FEU, AG, FBG, FBOG, FSG, TAG, FBMKK, FSMKK, FSLKK ve FB-S açisi hesaplandi:1- KEU: Femur basi ve boyun genisliginin orta noktalarindan geçen büyük trokanter lateralinden baslayip iç pelvik rimde sonlanan çizgi2- FEU: Femur basi yüzeyinden büyük trokanter lateraline kadar uzanan KEU kismi olarak ölçüldü.3- AG: KEU ve FEU farki (Femur basi yüzeyinden iç pelvik rime kadar uzanan çizgi.)4- FBG: Femur basinin en genis oldugu kesitte ölçüldü.5- FBOG: Femur boynunun en dar oldugu kesitte ölçüldü.6- FSG: Küçük trokanter merkezinden 3 cm asagisinda ölçüldü.7- TAG: Küçük trokanterin hemen üstünden büyük trokanterin en dis kismina kadar olan mesafe. 8- FBMKK: Femur boynu genisliginin ölçüldügü kisimdaki kortikal kalinlik.9- FSMKK: Femur saft genisliginin ölçüldügü kisimdaki medial kortikal kalinlik.10- FSLKK: Femur saft genisliginin ölçüldügü kisimdaki lateral kortikal kalinlik.11- FB-S: KEU çizgisi ile femur saftina paralel dogru arasindaki açi olarak ölçüldü.Istatistiksel degerlendirme Istanbul Üniversitesi Halk Sagligi Ana bilim Dali’nda SPSS Windows için olan 8.0 sürümü ile bilgisayar programinda tanimlayici istatistik ve student-t testleri uygulanarak yapildi.


BULGULAR

Çalismamizda Türk kadin populasyonunu temsil eden uygun örneklem yoluyla seçilen 232 kalça kirigi geçirmemis postmenopozal 50 yas üstü kadin olgu yer aldi. Olgularin yas, kilo, boy ve VKI degerleri sirasiyla 62.5±7.4, 70.84±12.5, 157.5±6.7, 28.58±4.9 olarak bulundu (Tablo 1.)Olgularda ölçümler bilateral olarak yapildi. KEU ve FEU degerlerini sag ve sol için sirasiyla; 130.5 ± 8.9, 130.1 ± 9.0; 112.7 ± 6,9, 112.5 ± 6.9 olarak bulduk. Diger femur geometrik ölçüm sonuçlari Tablo 2’de gösterilmistir. Sag ve sol kalçada yapilan tüm femur geometrik ölçümleri arasinda iki taraf açisindan anlamli fark yoktu (p>0.05) (Tablo 2).


TARTISMA

Osteoporotik kalça kiriklari 50 yas üstünde ve daha çok kadinlarda daha sik görülen , ciddi sakatlik ve ölüme yol açmasi nedeniyle önemli bir saglik sorunudur. Kalça kirigi riski bulunan kisilerin belirlenmesi en yüksek riske sahip olanlar için hedeflenen koruyucu tedaviye yardimci olacaktir (1,2,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12).Son yillarda yapilan çalismalarda femur boynu geometrisi osteoporotik kalça kirigi ile iliskili oldugu ileri sürülmektedir (7,8,8,9,10,11,8,9,10,11,12,13,8,9,10,11,12,13,14). KMY yas ilerlemesiyle azalmasina ragmen femur geometrik ölçümleri, büyüme sirasindaki kemik yapimi ile ilgilidir, daha kalicidir ve yogunluga nazaran daha az yasa baglidir. Bu yüzden yogunluga göre kirik tahmininde daha erken yasta fikir verebilirler (7). Ayrica geometri yogunlukla ortaya konamayan populasyonlardaki kirik insidansindaki farkliliklari da açiklayabilmektedir. Etnik kalça kirigi insidansinin farkliligi geometrik ölçüm farkliliklarina baglanmaktadir (11,12,13,14,15,16,17,18,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22). Kuzey Avrupa kökenli insanlarin yasadigi Rochester’da 50 yas üstü osteoporotik kalça kirigi insidansi, Iskandinavya , Yeni Zelanda ve Güney Afrika daki etnik kökenlilere göre daha yüksek olarak bulunmustur (23). Yine Yeni Zelanda’daki Maori insanlari ve Güney Afrika Bantulari için kalça kirigi insidansi çok düsükken, Singapur’un kalça kirigi insidansi düsük olan alanlarindaki Hintliler için de göreceli olarak yüksektir. Bu da geometrik farkliliga baglanmistir (24-26).Güney Afrika Bantulari çok düsük kalça kirigi insidansina sahip olmalarina ragmen kemik yogunlugu degerlerinin kirik insidansinin genel Bati özelligine sahip Johannesburg beyazlarina göre daha düsük oldugu bildirilmektedir (27). Benzer sekilde Japon kökenli kadinlardaki kalça kiriklari kemik kütleleri biraz düsük olmasina ragmen beyaz hemcinslerinin yaklasik yarisi kadardir. Bu uyusmazlik da daha düsük bir düsme sikligi ile birlikte artmis kalça eksen uzunlugu veya femur boynu açisi gibi femur geometrik ölçümleri ile iliskilendirilmistir (18,19,20,21,19,20,21,22,23,24,25,26,27,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28). Kalça eksen uzunlugunun artmasi ile kirik riskinin arttigini gösteren çalismalar vardir. Afrika orjinli siyahlarda Kuzey Avrupa’da yasayan beyazlara göre daha az siklikta femur boynu kirigi görülmektedir, yapilan femur geometrik ölçümlerinde siyah kadinlarda daha kisa KEU ve trokanterler arasi genislik ve daha kalin kortikal kemik bulunmustur (14). Olgularin geometrik ölçümlerini kalça kirigi geçiren olgularla karsilastirdik bu sonuçlari daha sonra yayinlayacagiz.Yukarida bahsedilen çalismalarda görüldügü gibi; femur geometrik ölçümleri kalça kirigi riskini degerlendirmede önemli bir faktör oldugu düsünülmekte ve toplumlara ait ölçüm degerleri ortaya konmaktadir. Türkiye’de ise bizim toplulumuz için yapilmis örnek bir çalisma yoktu. Biz Kuzey Avrupa’da yasayan beyazlarin KEU ortalamasini (KEU:129.6±0.68) toplumumuza en yakin olabilecegini tahmin ettik. Çalismamizda KEU ortalamasini %95 güven araliginda 130±17mm kabul ederek 232 olgu ile Türkiye’deki KEU ortalamasini radyografik ölçümlerde KEU:130.51±8.90 mm, FEU ortalamasini 112.75±6.98 mm olarak bulduk. Diger ölçüm sonuçlari tablo 2’de gösterilmistir. Peacock ve arkadaslari (7) Caucasianlarda 317 olguda radyografik ölçümlerde KEU ortalamasini 129.6±0.68 mm, FEU ortalamasini 113.8±0.55 mm olarak bulmuslardir. O’Neil ve arkadaslari (11) Ingiltere’de retrospektif bir çalismada 55-69 yaslari arasindaki kadin olgularda radyografik ölçümler ile 1958-60 yillari arasinda KEU ortalamasini 124.4±0.98 mm, 1989-91 yillari arasinda KEU ortalamasini 136.2±0.38 mm olarak bulmuslardir. Karlsson ve arkadaslari (13) Isveçli etnik populasyonda yaptiklari çalismada 65 yas üstü 9704 beyaz kadin olgularin radyografik ölçümlerinde KEU ortalamasini 119.8±8.5 mm, olarak bulmuslardir. Tayvan’da yasli Çin’li kadinlarda Tang-Kue’nin (16) yaptigi çalismada radyografi ölçümlerinde FEU ortalamasi 72 olguda 50.4±3.3 mm olarak bulunmustur. Çalismamizda normalde de bir kisinin iki kalçasi arasinda düsük bir oranda bile olsa geometrik farkliliklar olabilecegini tahmin ederek olgularda tüm ölçümleri iki tarafli yaptik. Iki taraf arasinda istatistiksel olarak anlamli farklilik bulmadik (p>0.05)(tablo 2.).Çalismayi Istanbul’da yaptigimiz için Türkiye populasyonunun çesitliligini yakaladigimiz kanisindayiz. Çünkü Istanbul Türkiye’nin en önemli göç bölgelerinden biridir ve burada her yöreden insanlar yasamaktadir. Bu literatürlere göre biz Istanbul’da yaptigimiz bu çalisma ile Türkiye’deki yasli kadinlarin KEU ortalamasini tahmin ettigimiz gibi beyaz irka yakin olarak bulduk. Bu sonucun Kuzey Avrupa’da yasayan beyaz irka hem bölgesel hem de irksal olarak yakin olmamizdan kaynaklandigini düsünüyoruz.


1. Dinçer M D: Osteoporoza bagli kiriklar ve cerrahi tedavi yaklasimlari. In: Kutsal Y G (Ed.) Osteoporoz. Istanbul: . 1998;0:0-0.

2. Cumming SR,Black DM, Nevitt MC, Browner W, Cauley J, Ensrud K et al. Bone density at various sites for prediction of hip fractures. Lancet . 1993;341:72-75.

3. Law MR, Wald NJ, Meade TW. Strategies for prevention of osteoporosis and hip fracture. BMJ . 1991;303:9-453.

4. Mazess RB, Barden H, Ettinger M, Schultz E. Bone density of the radius, spine, and proximal femur in osteoporosis. J Bone Miner Res . 1988;3:8-13.

5. Aloia JF, McGowan D, Erens E,Micle G. Hip fracture patients have generalized osteopenia with a preferential deficit in the femur. Osteoporosis Int . 1991;1:54-147.

6. Melton LJ III, Atkinson EJ, O’Fallon WM, Wahner HW. Riggs BL, Long-term fracture prediction by bone mineral assessed at different skeletal sites. J Bone Miner Res . 1993;8:33-1227.

7. Peacock M, Turner CH, Liu G, Manatunga AK, Timmerman L, Johnston JR CC. Better discrimination of hip fracture using bone density, geometry and architecture. Osteoporosis Int . 1995;5:167-173.

8. Faulkner KG, Cummings SR, Black D, Palermo L, Glüer CC, Genant HK. Simple measurement of femoral geometry predicts hip fracture :the study of osteoporotic fractures. J Bone Miner Res . 1993;8:7-1211.

9. Coddy DD,Nahigian KK, Jamison JA, Divine GW, Windham JP. Bone density and bone geometry :factors in hip fracture risk? J Bone Miner Res . 1993;8:0-0.

10. Center JR, Nguyen TV, et al. Femoral neck axis length, height loss and risk of hip fracture in males and females. Osteoporosis Int . 1996;0:0-0.

11. O’Neill TW, Grazio S, Spector TD, Silman AJ. Geometric measurements of the proximal femur in UK women: Secular increase between the late 1950s and early 1990s. Osteoporosis Int . 1996;6:136-140.

12. Glüer CC, Cummings SR, Pressman A, et al. Prediction of hip fractures from pelvic radiographs: the study of osteoporotic fractures. J Bone Min Res . 1994;9:671-677.

13. Karlsson KM, Sernbo I, Obrant KJ, et al. Femoral neck geometry and radiographic signs of osteoporosis as predictors of hip fracture. Bone . 1996;18:327-330.

14. Theobald TM, Cauley JA, Gluer CC,et al. Black-white differences in hip geometry . Osteoporos Int . 1998;8:61-67.

15. Sümbüloglu K, Sümbüloglu V. Örnekleme.(Ed) Biyoistatistik. Hatiboglu Yayinevi. Ankara. . 1990;0:0-0.

16. Tang-Kue Liu, Rong-Sen Yang. Proximal femoral dimension in the Chinese elderly women with hip fractures in Taiwan. Lindsay R, Meunier PJ(Eds). European Congress on Osteoporosis. Osteoporosis Int . 1998;8:0-0.

17. Cheng XG, Lowet G, Boonen S et al. Assessment of the strength of proximal femur in vitro: relationship to femoral bone mineral density and femoral geometry. Bone . 1997;20:213-218.

18. Nakamura T, Turner CH, Yoshikawa T, et al. Do variations in hip geometry explain differences in hip fracture risk between Japanese and white Americans? J Bone Miner Res . 1994;9:1071-1076.

19. Faulkner KG, McGlung M, and Cummings SR. Automated evaluation of hip axis length for predicting hip fracture. J Bone Miner Res . 1994;9:1065-1070.

20. Alonso CG, Curiel MD, Carranza FH, Cano RP, Perez AD. Femoral bone mineral density, neck-shaft angle and mean femoral neck width as predictors of hip fracture in men and women. Multicenter Project for Research in Osteoporosis. Osteoporos Int. . 2000;11:20-714.

21. Cummings SR, Cauley JA at al. Racial differences in hip axis lengths might explain racial differences in rates of hip fracture. Osteoporosis Int . 1994;4:29-226.

22. Wahner HW, Looker A, Walters L, Dunn WL. Racial and gender differences in the shape of the proximal femur. J Bone Miner Res . 1994;9:0-0.

23. Melton LJ III. Differing patterns of osteoporosis across the world. In: Chestnut ChIII,(ed). New dimensions in the s. Proceedings of the second Asian Symposium on Osteoporosis. . Asia Pasific Congress Series No.125. Hong Kong: Excerpta Medica. 1990;1991:13-18.

24. Stott S,Gray DH. The incidence of femoral neck fractures in New Zealand. N Z Med J . 1980;91:6-9.

25. Solomon L. Osteoporosis and fracture of the femoral neck in the South African Bantu . J Bone Joint Surg (Br) . 1968;0:2-13.

26. Wong PCN. Femoral neck fractures among the major racial groups in Singapure: Incidence patterns compared with non-Asian communities . No.II Singapure Med J . 1964;5:57-150.

27. Solomon L. Bone density in ageing Caucasian and African populations. Lancet . 1969;2:30-1326.

28. Ross PD, Norimatsu H at al. A comparison of hip fracture incidence among native Japanese, Americans and American Caucasians. Am J Epidemiol . 1991;133:9-801.

29. Reid IR, Chin K et al. Relation between increase in length of hip axis in older women between 1950s and 1990s and increase in age specific rates of hip fracture . Br Med J . 1994;309:0-508.