Diğer

Magnezyum ve Osteoporoz

  • Ferda Özdemir
  • Meliha Rodoplu

Turk J Osteoporos 2004;10(1):-

ÖZETOsteoporoz (OP); kemik yapinin mikromimarisindeki bozulma ve kemik yogunlugunda düsme nedeniyle kirilganligin arttigi bir hastaliktir. OP’a neden olan faktörler, genetik, hormonal, çevresel ve beslenme il ilgili faktörlerdir. OP etyopatogenezinde, özellikle Vitamin D, magnezyum (Mg), bakir, çinko, florid, B6, B12, K vitamini ve folik asidin sürekli olarak düsük oranlarda alinmasi önemli rol oynar.Magnezyum (Mg), vücudumuzdaki her hücrenin ihtiyaci olan bir mineraldir. Mg, , normal kas ve sinir fonksiyonunun sürdürülmesine, kalp ritminin korunmasina ve kemik saglamliginin devamina yardimci olmaktadir. Mg, spesifik enzimlerin kofaktörü olarak kemik metabolizmasinda yer almaktadir. Mg eksikligi, siklikla Mg kaybina neden olan üriner, gastrointestinal sistem rahatsizliklarina, Mg absorbsiyon azligina veya kronik olarak az Mg alimina baglidir. Mg eksikliginde; istahsizlik, konfüzyon, oryantasyon bozuklugu, depresyon, anormal kalp ritimleri, koroner spazm, felçler, hastalik nöbetleri, kas kramplari, karincalanma ve uyusukluk gibi belirtiler görülür.Mg eksikligi; kalsiyum (Ca)metabolizmasini ve Ca seviyesini düzenleyen hormonlari etkiler. Yapilan birçok çalisma Mg desteginin kemik mineral yogunlugunu arttirdigini ve kirik gelisimini önledigini göstermistir.Anahtar kelimeler: Magnezyum, osteoporozSUMMARYOsteoporosis (OP) is a condition of bone fragility resulting from micro-architectural deterioration and decreased bone mass. OP depends on the interaction of genetic, hormonal, environmental and nutritional factors. Chronic low intakes of vitamin D and possibly magnesium, zinc, fluoride and vitamins K, B12, B6 and folic acid may predispose to osteoporosis. Magnesium is a mineral needed by every cell of your body. It helps maintain normal muscle and nerve function, keeps heart rhythm steady, and bones strong. Mg serves as co-factors for enzymes that help build bone matrix. Magnesium deficiency occurs due to excessive loss of magnesium in urine, gastrointestinal system disorders that cause a loss of magnesium or limit magnesium absorption, or a chronic low intake of magnesium. Signs of magnesium deficiency include confusion, disorientation, loss of appetite, depression, muscle contractions and cramps, tingling, numbness, abnormal heart rhythms, coronary spasm, and seizures.Magnesium deficiency alters calcium metabolism and the hormones that regulates calcium. Several studies have suggested that magnesium supplementation may improve bone mineral density and prevent fractures. Key words: Magnesium and osteoporosis

MAGNEZYUM NEDIR?

Magnezyum (Mg), vücudumuzdaki her hücrenin ihtiyaci olan bir mineraldir. Mg depolarinin yarisi doku ve organlardaki hücrelerin içinde, diger yarisi kemikte kalsiyum ve fosfat ile kombine ve sadece %1’i kanda serbest halde bulunmaktadir. Kandaki Mg düzeyini sabit tutmak, fonksiyonlarin sürdürülmesi için önemlidir. Vücutta Mg, Ca ile belirli bir dengede bulunmalidir. Mg ve Ca arasindaki denge korunmazsa, kalsiyum fazlaligi vücut için toksik hale gelir ve kalp rahatsizligina, artritlere, osteoporoza, damar sertlesmesine, dokularin ve organlarin kalsifikasyonuna neden olur (1,2). Mg, birçok biyokimyasal reaksiyonda ko-faktör olarak yer almakta, normal kas ve sinir fonksiyonunun sürdürülmesine, kalp ritminin korunmasina ve kemik saglamliginin devamina yardimci olmaktadir. Ayrica protein sentezi ve enerji metabolizmasinda da rol alir (2).Vücuttaki Mg düzeyi, hormonlar ve diger faktörler tarafindan etkilenen mineral ve matriks metabolizmasi ile düzenlenir. Iskeletteki Mg içerigi çok degiskenlik gösterir (150 mmol/kg-440 mmol/kg). Mg kemigin farkli bölgelerinde farkli düzeyde bulunur. Mg miktari, iliak kanat kortikal kemikte, iliak kanat trabeküler kemikten %10-20 daha azdir. Mg iskelet metabolizmasinin tüm fazlarini etkiler (3).


HANGI YIYECEKLER MAGNEZYUM IÇERIR?

Mg birçok besinde çogunlukla az düzeyde bulunur. Findik, tohumlar ve bazi tahillar Mg’un en iyi kaynaklaridir. Ispanak gibi yesil sebzelerde de klorofil molekülünün merkezi Mg içerir. Yalniz normal yiyeceklerle günlük Mg ihtiyaci karsilanamaz.Meyva, sebze ve bol tahil içeren degisik çesitte yemek yemek yeterli Mg alimina yardimci olur. Bununla birlikte kimyasal gübre kullanimi, sebze ve meyvalarin tam mineral içerikli olgun forma erisilmesine izin verilmeden dalindan koparilmasi ve yüksek rafine tahilli diyetlerden dolayi diyetlerimizde Mg siklikla az orandadir. Tamamen bugdaydan yapilmis ekmekte beyaz ekmege göre iki kat fazla Mg vardir, çünkü beyaz un hazirlanirken Mg’dan zengin tohum ve kepek ayiklanmaktadir (4,5). Sudaki Mg içerigi suyun niteligine baglidir. Sert sular, yumusak sulardan daha fazla Mg içerir. Sudan Mg alimi total Mg alimina çok az etki eder ve çok degiskendir. Yiyeceklerdeki Mg miktari Tablo 1’de gösterilmistir (5).


DIYETTE ÖNERILEN MG MIKTARI NEDIR?

Diyette önerilen Mg miktari, her yas grubu birey için yeterli düzeyi karsilayan besinlerle alinmasi gereken orandir. Her yas grubu için 1999’da diyette önerilen Mg miktari Tablo 2’de gösterilmistir (6).Yapilan arastirmalarda; bir çok eriskinin aldigi diyetle, önerilen Mg miktarini karsilamadigi öne sürülmüs, 70 yas ve üzerindekilerin genç populasyona göre daha az Mg aldigi bulunmustur (4).


MG EKSIKLIGI NE ZAMAN OLUSUR?

Diyet arastirmalarinda, birçok kisinin önerilen Mg düzeyini besinlerle almamasina ragmen, Mg eksikliginin nadiren ortaya çiktigi görülmüstür. Mg eksikligi, siklikla Mg kaybina neden olan üriner, gastrointestinal sistem rahatsizliklarina, Mg absorbsiyon azligina veya kronik olarak az Mg alimina baglidir (7,8,8,9).Kontrol altina alinamayan diabet (10) , yüksek alkol alimi (11), tiazid gibi diüretikler, gentamisin, amfoterisin ve siklosporin gibi bazi antibiyotikler ve sisplatin (12) gibi kanser tedavisinde kullanilan bazi ilaçlar idrarla Mg kaybini arttirir. Kronik ve asiri kusma ve diare de Mg eksikligi ile sonuçlanabilir. Malabsorbsiyon sendromlari gibi gastrointestinal problemler, yiyeceklerdeki Mg kullanimina engel olarak Mg eksikligine neden olur (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13). Gerçek Mg eksikliginde genis bir hücresel disfonksiyon mevcuttur. Ca düzeyini kontrol eden hücrelerde ve dokularda, kemik remodelinginde ve diger fonksiyonlarda yetersizlik olusur (2).Mg eksikliginde; istahsizlik, konfüzyon, oryantasyon bozuklugu, depresyon, anormal kalp ritimleri, koroner spazm, felçler, hastalik nöbetleri, kas kramplari, karincalanma ve uyusukluk gibi belirtiler görülür (1,2) (Tablo 3).


MG EKSIKLIGI TANISI NASIL KONUR?

Tüm elektrolit dengesizliklerinde klinik tani için anamnez oldukça önemlidir. Klinik bulgularin degerlendirilmesi ve anamnez disinda, serum Mg düzeylerinin belirlenmesi taniyi destekler.Serum magnezyumu kantitatif miktar tayininde atomik absorbsiyon spektrofotometresi kullanilir. Ancak pratikte florometrik ve fotometrik metodlardan daha çok yararlanilmaktadir. 0.8-1.1 mmol/l normal degerlerdir. Bu deger 0.8 mmol/l altinda ise hipomagnezemi olusmustur ve magnezyum tedavisi düsünülebilir (14).Son arastirmalarda, serum Mg düzeyinin, doku Mg durumunu degerlendirilmede güvenilir bir gösterge olmadigi bulunmustur. Birçok arastirmaci intravenöz Mg infüzyonunda retansiyon yüzdesinin ölçülmesi gibi Mg tolerans testlerine önem verir (15). Bununla birlikte, Rude’un arastirmalari normal referans degerlerindeki serum Mg düzeylerinin ek Mg destegine olan cevabi maskeleyebilecegine dikkat çekmistir (13).Idrarda magnezyum itrahinin incelenmesi ile de magnezyum metabolizmasindaki dengesizlik saptanabilir. 24 saatlik idrarda normal itrah orani 4.3-6.4 mmol’dür (14).Tek basina serum ve idrar Mg düzeyinin ölçülmesi hipomagnezemi tanisi için yeterli degildir. Çünkü yeterli Mg alinmadigi durumlarda serum düzeylerindeki azalmalar kemik ve dokulardaki Mg depolarindan karsilanabilir. Hipomagnezemi kesin tanisi konulduktan sonra tedavi için altta yatan bir hastalik olup olmadigi arastirilmalidir.


Her türlü yiyecek ile beslenen saglikli eriskinlerde genelde ek Mg alimina gerek yoktur. Mg destegi, çogunlukla spesifik bir saglik problemi oldugunda, asiri Mg kaybina yol açan durumlarda veya Mg absorbsiyon azliginda önerilir.Bireylerin Mg ihtiyaçlari; üriner kayiplar, crohn hastaligi, glutene duyarli enteropati ve regional enteropati gibi kronik malabsorbsiyon, diare, steatore, kronik veya asiri kusma, sisplatin gibi kanser tedavisi, bazi antibiyotiklerin kullanimi, takibi iyi yapilmayan diabet, alkol bagimli kisilerde ve intestinal cerrahi sonrasi artabilir (7,8,10,11,13) (Tablo 4).Kalsiyum ve potasyum kan düzeyleri kronik olarak düsük olan kisilerde altta yatan neden Mg eksikligi olabilir. Bu kisilerin diyetlerine potasyum ve kalsiyum desteginin yaninda Mg desteginin eklenmesi potasyum ve kalsiyumu daha efektif hale getirebilir (16). MG ALIMININ EN IYI YOLU NEDIR?

Mg degerleri hafif düsük oldugunda, diyetle Mg alimini arttirmak kan seviyesini düzeltmeye yardimci olur. Meyva, sebze yemek ve diyette siklikla yesil yaprakli sebzeleri seçmek, eriskinlerde Mg eksikligi riskini azaltir. Mg’un kan düzeyi çok düsük oldugunda, Mg destegi gerekir. Bazi Mg formlari diareye yol açabilir.


YÜKSEK MG DÜZEYININ SONUÇLARI NELERDIR?

Diyetle alinan Mg risk tasimaz. Eriskinler ve adolesanlar için günlük tolere edilebilir en üst Mg düzeyi 250 mg olarak belirlenmistir. Üst düzeyin üstündeki alimlarda, yan etki riski artar. Özellikle tedavilere eklenen (laksatiflere, antiasidlere eklenen gibi) yüksek doz Mg destekleri, diare gibi zit etkilere yol açabilir. Mg toksisitesi siklikla böbrek yetmezligi ile iliskilidir, böbrek fazla Mg’u atma yetenegini kaybettiginde Mg toksisitesi meydana gelir. Böbrek fonksiyonlari normal olsa bile yaslilar Mg toksisitesi için risk altindadir, çünkü yasla birlikte böbrek fonksiyonlari azalir (17). Mg fazlaliginda olusan bulgular Mg eksikliginde olanlarla benzerdir. Bu bulgular mental durumda degisiklikler, bulanti, diare, istahsizlik, kas güçsüzlügü, solunumda güçlük, çok düsük kan basinci ve kalp atimlarinda düzensizligi içerir (2).


1. Rude RK. Magnesium deficiency: A cause of heterogeneous disease in humans. J Bone Miner Res . 1998;13:58-749.

2. 2. Heaney R.P. Nutrition and Risk for Osteoporosis. Marcus R, Feldman D, Kelsey J, (Eds). Osteoporosis. USA, Academic Press 2001:. 0;0:669-700.

3. 3. Wallach S. Effects of magnesium on skeletal metabolism. Magnes Trace Elem 1990: 9(1):. 0;0:1-14.

4. 4. Baysal A. Su ve Mineraller. Beslenme. Hatiboglu Yayinevi. Ankara. 1996:. 0;0:103-122.

5. Baysal A, Keçecioglu S, Arslan P ve ark. Besinlerin bilesimleri. Türkiye Diyetisyenler Dernegi Yayini . 1991;1:26-28.

6. Alaimo K, McDowell MA, Briefel RR, Bischof AM, Caughman CR, Loria CM, Johnson CL. Dietary intake of vitamins, minerals, and fiber of persons ages 2 months and over in the United States: Third National Health and Nutrition Examination Survey, Phase 1, 1988-91. Adv Data. . 1994;258:1-28.

7. 7. Kelepouris E and Agus ZS. Hypomagnesemia: Renal magnesium handling. Semin Nephrol 1998: 18:. 0;0:58-73.

8. Ramsay LE, Yeo WW, Jackson PR. Metabolic effects of diuretics. Cardiology . 1994;84:48-56.

9. Ladefoged K, Hessov I, Jarnum S. Nutrition in short-bowel syndrome. Scand J Gastroenterol Suppl . 1996;216:31-122.

10. Sheeha JP. Magnesium Deficiency and Diabetes Mellitus. Magnes Trace Elem . 1992;10:215-219.

11. Elisaf M, Bairaktari E, Kalaitzidis R, Siamopoulos K. Hypomagnesemia in alcoholic patients. Alcohol Clin Exp Res . 1998;22:244-246.

12. Lajer H, Daugaard G. Cisplatin and hypomagnesemia. Ca Treat Rev . 1999;25:47-58.

13. Rude RK, Olerich M. Magnesium deficiency: Possible role in osteoporosis associated with gluten-sensitive enteropathy. Osteoporos Int . 1996;6:61-453.

14. Woo J, Herry JB. Metabolic intermediates and inorganic ions. In: Herry JB (ed). Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 19th ed. WB Saunders Company, Philadelphia. 0;1996:162-193.

15. Ryzen E, Elbaum N, Singer FR, Rude RK. Parenteral magnesium tolerance testing in the evaluation of magnesium deficiency. Magnesium . 1985;4:137-147.

16. Elisaf M, Milionis H, Siamopoulos K. Hypomagnesemic hypokalemia and hypocalcemia: Clinical and laboratory characteristics. Mineral Electrolyte Metab . 1997;23:105-112.

17. Qureshi T, Melonakos TK. Acute hypermagnesemia after laxative use. Ann Emerg Med . 1996;28:5-552.

18. Sacks FM, Appel LJ, et al. A dietary approach to prevent hypertension: A review of the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Study. Clin Cardiol . 1999;22:6-10.

19. Schwartz GL, Sheps SG. A review of the sixth report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Curr Opin Cardiol . 1999;14:8-161.

20. Agus MSD, Agus ZS. Cardiovascular actions of magnesium. Critical Care Clinics . 2001;17:175-186.

21. Stühlinger HG. Magnesium in cardiovascular disease. J Clin Basic Cardiol . 2002;5:55-59.

22. Ford ES. Serum magnesium and ischaemic heart disease: Findings from a national sample of US adults. Int J of Epidem . 1999;28:645-651.

23. Shechter M, Sharir M, Labrador MJP, Forrester J, Silver B, Merz CNB. Oral magnesium therapy improves endothelial function in patients with coronary artery disease. Circulation . 2000;102:2353-2358.

24. American Diabetes Association. Magnesium supplementation in the treatment of diabetes. Diabetes Care . 1992;0:0-0.

25. Cashman KD, Flynn A. Optimal nutrition: calcium, magnesium and phosphorus. Proc Nutr Soc . 1999;58:87-477.

26. Blanch J, Pros A. Calcium as a treatment of osteoporosis. Drugs Today (Barc) . 1999;35:9-631.

27. Kubota M. Optimization of calcium intake for the prevention of osteoporosis and osteoporotic fractures: A review of the evidence. Nippon Eiseigohu Zasshi . 2003;58:27-317.

28. Rude RK, Kirchen ME, et al. Magnesium deficiency-induced osteoporosis in the rat: uncoupling of bone formation and bone resorption. Magnes Res . 1999;12:67-257.

29. Carpenter TO, Mackowiak SJ, et al. Osteocalcin and its message: relationship to bone histology in magnesium-deprived rats. American Journal of Physiology . 1992;263:107-114.

30. Creedon A, Flynn A, Cashman K. The effect of moderately and severely restricted dietary magnesium intakes on bone composition and bone metabolism in the rat. British Journal of Nutrition . 1999;82:63-71.

31. Boskey AL, Rimnac CM, et al. Effect of short-term-hypomagnesemia on the chemical and mechanical properties of rat bone. Journal of Orthopaedic Research . 1992;10:774-783.

32. Cournot MP, Hercberg S. Prevention of mineral deficiencies (iron, calcium, and magnesium). Rev Prat . 1993;43:5-141.

33. Stendig-Lindberg G, Tepper R, Leichter I. Trabecular bone density in a two-year controlled trial of peroral magnesium in osteoporosis. Magn . 1994;6:155-163.

34. Rude RK, Adams JS, et al. Low serum concentrations of 1,25-dihydroxyvitamin D in human magnesium deficiency. J Clin Endocrinol Metab . 1985;61:940-993.

35. Spencer H, Fuller H, et al. Effect of magnesium on the intestinal absorption of calcium in man. J Am Coll Nutr . 1994;13:485-492.

36. Tucker K, Kiel DP, et al. Magnesium intake is associated with bone mineral density (BMD) in elderly women. Journal of Bone Mineral Research . 1995;10:0-0.

37. Sojka JE, Weaver CM. The role of nutrition in osteoporosis. Nutr Rev . 1995;53:4-71.

38. Abraham GE; Grewal H. Magnesium content of the food supply in the modern-day world. J Reprod Med . 1990;35:7-503.

39. Seelig MS. The role of trace minerals in osteoporosis. J Am Coll Nutr . 1993;12:58-442.

40. Repke JT. A total dietary program emphasizing magnesium instead of calcium. Effect on the mineral density of calcaneous bone in postmenopausal women on hormonal therapy. Clin Obstet Gynecol . 1991;34:0-262.

41. Rude RK. Magnesium deficiency: A cause of heterogeneous disease in humans. J Bone Miner Res . 1998;13:58-749.

42. 2. Heaney R.P. Nutrition and Risk for Osteoporosis. Marcus R, Feldman D, Kelsey J, (Eds). Osteoporosis. USA, Academic Press 2001:. 0;0:669-700.

43. 3. Wallach S. Effects of magnesium on skeletal metabolism. Magnes Trace Elem 1990: 9(1):. 0;0:1-14.

44. 4. Baysal A. Su ve Mineraller. Beslenme. Hatiboglu Yayinevi. Ankara. 1996:. 0;0:103-122.

45. Baysal A, Keçecioglu S, Arslan P ve ark. Besinlerin bilesimleri. Türkiye Diyetisyenler Dernegi Yayini . 1991;1:26-28.

46. Alaimo K, McDowell MA, Briefel RR, Bischof AM, Caughman CR, Loria CM, Johnson CL. Dietary intake of vitamins, minerals, and fiber of persons ages 2 months and over in the United States: Third National Health and Nutrition Examination Survey, Phase 1, 1988-91. Adv Data. . 1994;258:1-28.

47. 7. Kelepouris E and Agus ZS. Hypomagnesemia: Renal magnesium handling. Semin Nephrol 1998: 18:. 0;0:58-73.

48. Ramsay LE, Yeo WW, Jackson PR. Metabolic effects of diuretics. Cardiology . 1994;84:48-56.

49. Ladefoged K, Hessov I, Jarnum S. Nutrition in short-bowel syndrome. Scand J Gastroenterol Suppl . 1996;216:31-122.

50. Sheeha JP. Magnesium Deficiency and Diabetes Mellitus. Magnes Trace Elem . 1992;10:215-219.

51. Elisaf M, Bairaktari E, Kalaitzidis R, Siamopoulos K. Hypomagnesemia in alcoholic patients. Alcohol Clin Exp Res . 1998;22:244-246.

52. Lajer H, Daugaard G. Cisplatin and hypomagnesemia. Ca Treat Rev . 1999;25:47-58.

53. Rude RK, Olerich M. Magnesium deficiency: Possible role in osteoporosis associated with gluten-sensitive enteropathy. Osteoporos Int . 1996;6:61-453.

54. Woo J, Herry JB. Metabolic intermediates and inorganic ions. In: Herry JB (ed). Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 19th ed. WB Saunders Company, Philadelphia. 0;1996:162-193.

55. Ryzen E, Elbaum N, Singer FR, Rude RK. Parenteral magnesium tolerance testing in the evaluation of magnesium deficiency. Magnesium . 1985;4:137-147.

56. Elisaf M, Milionis H, Siamopoulos K. Hypomagnesemic hypokalemia and hypocalcemia: Clinical and laboratory characteristics. Mineral Electrolyte Metab . 1997;23:105-112.

57. Qureshi T, Melonakos TK. Acute hypermagnesemia after laxative use. Ann Emerg Med . 1996;28:5-552.

58. Sacks FM, Appel LJ, et al. A dietary approach to prevent hypertension: A review of the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Study. Clin Cardiol . 1999;22:6-10.

59. Schwartz GL, Sheps SG. A review of the sixth report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Curr Opin Cardiol . 1999;14:8-161.

60. Agus MSD, Agus ZS. Cardiovascular actions of magnesium. Critical Care Clinics . 2001;17:175-186.

61. Stühlinger HG. Magnesium in cardiovascular disease. J Clin Basic Cardiol . 2002;5:55-59.

62. Ford ES. Serum magnesium and ischaemic heart disease: Findings from a national sample of US adults. Int J of Epidem . 1999;28:645-651.

63. Shechter M, Sharir M, Labrador MJP, Forrester J, Silver B, Merz CNB. Oral magnesium therapy improves endothelial function in patients with coronary artery disease. Circulation . 2000;102:2353-2358.

64. American Diabetes Association. Magnesium supplementation in the treatment of diabetes. Diabetes Care . 1992;0:0-0.

65. Cashman KD, Flynn A. Optimal nutrition: calcium, magnesium and phosphorus. Proc Nutr Soc . 1999;58:87-477.

66. Blanch J, Pros A. Calcium as a treatment of osteoporosis. Drugs Today (Barc) . 1999;35:9-631.

67. Kubota M. Optimization of calcium intake for the prevention of osteoporosis and osteoporotic fractures: A review of the evidence. Nippon Eiseigohu Zasshi . 2003;58:27-317.

68. Rude RK, Kirchen ME, et al. Magnesium deficiency-induced osteoporosis in the rat: uncoupling of bone formation and bone resorption. Magnes Res . 1999;12:67-257.

69. Carpenter TO, Mackowiak SJ, et al. Osteocalcin and its message: relationship to bone histology in magnesium-deprived rats. American Journal of Physiology . 1992;263:107-114.

70. Creedon A, Flynn A, Cashman K. The effect of moderately and severely restricted dietary magnesium intakes on bone composition and bone metabolism in the rat. British Journal of Nutrition . 1999;82:63-71.

71. Boskey AL, Rimnac CM, et al. Effect of short-term-hypomagnesemia on the chemical and mechanical properties of rat bone. Journal of Orthopaedic Research . 1992;10:774-783.

72. Cournot MP, Hercberg S. Prevention of mineral deficiencies (iron, calcium, and magnesium). Rev Prat . 1993;43:5-141.

73. Stendig-Lindberg G, Tepper R, Leichter I. Trabecular bone density in a two-year controlled trial of peroral magnesium in osteoporosis. Magn . 1994;6:155-163.

74. Rude RK, Adams JS, et al. Low serum concentrations of 1,25-dihydroxyvitamin D in human magnesium deficiency. J Clin Endocrinol Metab . 1985;61:940-993.

75. Spencer H, Fuller H, et al. Effect of magnesium on the intestinal absorption of calcium in man. J Am Coll Nutr . 1994;13:485-492.

76. Tucker K, Kiel DP, et al. Magnesium intake is associated with bone mineral density (BMD) in elderly women. Journal of Bone Mineral Research . 1995;10:0-0.

77. Sojka JE, Weaver CM. The role of nutrition in osteoporosis. Nutr Rev . 1995;53:4-71.

78. Abraham GE; Grewal H. Magnesium content of the food supply in the modern-day world. J Reprod Med . 1990;35:7-503.

79. Seelig MS. The role of trace minerals in osteoporosis. J Am Coll Nutr . 1993;12:58-442.

80. Repke JT. A total dietary program emphasizing magnesium instead of calcium. Effect on the mineral density of calcaneous bone in postmenopausal women on hormonal therapy. Clin Obstet Gynecol . 1991;34:0-262.