Diğer

Yasli Kadinlarda D Vitamini Tedavisinin Agri ve Yasam Kalitesi Üzerine Etkileri - Orijinal Arastirma

  • Ümran Kaya
  • Evrim Karadag Saygi
  • Gülseren Akyüz

Turk J Osteoporos 2010;16(1):-

Özet    Amaç: Ilerleyen yasla birlikte vücutta azalan D vitamini sentezi nedeniyle kas güçsüzlügü, kas-iskelet sistemi agrisi, denge bozuklugu ve düsme sayisinda artis görülmektedir. Olusan bu problemler nedeniyle yasam kalitesi de olumsuz etkilenmektedir. Bu çalismada, D vitamini tedavisinin agri ve yasam kalitesi üzerine etkilerinin degerlendirilmesi amaçlanmaktadir.Gereç ve Yöntemler: Çalismaya 65 yas ve üzerinde D vitamini eksikligi saptanan (Bulgular: D vitamini tedavisi ile agrida azalmanin 3. ayda baslayip 6. ayda devam ettigi (p0,05).Sonuç: Alfakalsidol tedavisiyle agrinin azaldigi ve böylelikle hastalarin sosyal yasama adaptasyonunun arttigi gözlenmistir.(Osteoporoz Dünyasindan 2010;16:9-12)Anahtar kelimeler: Vitamin D, agri, yasam kalitesiSummaryAim: Vitamin D synthesis in the body is reduced by older ages. It is known that in this age group with occurrence of vitamin D deficiency there is an increase in the number of muscle weakness, musculoskeletal system pain, balance impairment and falling. Quality of life is also negatively affected because of these problems. The aim of the present is to evaluate the effects of vitamin D treatment on pain and quality of life.Material and Methods: Fifty six patients over 65 years old with established vitamin D deficiency (Results: Pain relief started at 3rd month and continued till 6th month with vitamin D treatment (p0.05). Conclusion: It is observed that with alphacalcidol treatment the pain is reduced and thus the adaptation of the patients to social life is increased. (From the World of Osteoporosis 2010;16:9-12)Key words: Vitamin D, pain, quality of life

Giris

D vitamini eksikligi, düsme ve kiriklar için tanimlanmis bir risk faktörüdür (1). Yetersiz D vitamini düzeyi kalsiyum absorbsiyonunda azalmaya, parathormon düzeyinde artisa ve buna bagli olarak kemik rezorpsiyonuna neden olmaktadir. Yaslanma ile birlikte görülen cilt degisiklikleri, D vitamininin oral aliminda yetersizlik, bagirsak emiliminde azalma ve böbrek aktivitesindeki düsüklük, ileri yaslarda D vitamini eksikliginin daha sik görülmesine yol açmaktadir (2). Ayni zamanda kas-iskelet sistemi agrisi, denge bozuklugu ve düsme yatkinligi gibi sonuçlar, bu yas grubundaki hastalarin yasam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum yaslilikta majör mortalite nedeni olan kalça kirigi için önemli bir risk faktörüdür. Kiriktan 1 yil sonra yaridan daha az hastanin mobilitesi tekrar saglanabilmekte ve yaklasik %20 hasta kaybedilmektedir (1,2). Bu çalismada, D vitamini eksikligi saptanmis ileri yastaki hastalarda, D vitamini tedavisi ile kas-iskelet agrisi ve yasam kalitesindeki degisikliklerin arastirilmasi amaçlanmaktadir.


Gereç ve Yöntemler

Çalismaya Marmara Üniversitesi Tip Fakültesi Fiziksel Tip ve Rehabilitasyon Anabilim Dali polikliniklerine basvuran, 65 yas ve üzerinde D vitamini eksikligi saptanmis (<50 nmol/l) 56 hasta dahil edildi. Yirmi üç hastaya günde 1 µg alfakalsidol ve 500 mg elementer kalsiyum; kontrol grubuna ise günde 500 mg elementer kalsiyum verildi. D vitamini serum düzeyleri 3. ve 6. aylarda kontrol edildi. D vitamini metabolizmasini etkileyen hastalik varligi, tiroid ve/veya paratiroid bozuklugu, malignite varligi, ciddi renal yetmezlik (kreatinin klirensi <30 ml/dk) ve D vitamini metabolizmasini bozabilecek ilaç kullanimi (hipnotikler, sedatifler veya antikonvülzanlar gibi) ve ayrica günlük yasam aktivitelerini kisitlayacak düzeyde osteoartrit bulunmasi çalisma disi birakilma nedenleri olarak belirlendi. Çalismamiz randomize (basit eslestirme), kontrollü bir arastirma olup, çalisma için hastanemiz Etik Kurul’undan onay alindi. Hastalar, çalismanin içerigi hakkinda sözlü ve yazili olarak bilgilendirildi ve onaylari alindiktan sonra çalismaya dahil edildi. Kas-iskelet agrisinin degerlendirilmesi için Görsel Analog Skala (GAS) kullanildi. Bu skala ile 10 cm’lik cetvel üzerinden hastanin sirt ve bel agrisinin siddeti degerlendirildi. “0” agri yok olarak, “10” çekilen en siddetli agri olarak tanimlandi. Sirt ve bel agrisi, genel olarak degerlendirilmeye alinmis olup, agrida miyofasial agri, fibromiyalji sendromu ve radikülopati bulgulari dislama kriteri olarak kullanilmistir.Yasam kalitesinin degerlendirilmesinde ise Kisa Form-36 (KF-36) anketi kullanildi. Bu anket, genis açili ölçüm saglayan, Rand Corporation tarafindan 1992 yilinda gelistirilmis ve kullanima sunulmus bir yasam kalitesi ölçegidir. KF-36, 36 maddeden olusmaktadir ve bunlar 8 boyutun ölçümünü saglamaktadir. Bunlar, fiziksel fonksiyon (10 madde), sosyal fonksiyon (2 madde), fiziksel sorunlara bagli rol kisitliliklari (4 madde), emosyonel sorunlara bagli rol kisitliliklari (3 madde), mental saglik (5 madde), enerji/bitkinlik (4 madde), agri (2 madde) ve sagligin genel algilanmasidir (5 madde). Anket, son 4 haftayi göz önüne alarak degerlendirmektedir. Alt ölçekler saglikla iliskili yasam kalitesini 0 ile 100 arasinda degerlendirmektedir. “0” kötü saglik durumunu gösterirken “100” iyi saglik durumunu isaret etmektedir (3). Çalismada, tüm alt skorlamalar tek tek degerlendirilerek ortalamalari alindi. Hastalarin duygudurum degerlendirmesi için ise Beck depresyon ölçegi kullanildi. Bu ölçek, toplam 21 kendini degerlendirme cümlesi içermektedir. Her bir madde 0-3 puan üzerinden puanlanir ve bu puanlarin toplanmasi ile depresyon skoru belirlenir. 0-16 puan: normal, 17-27: hafif depresyon, 28-34: orta düzeyde depresyon ve 35-63: agir depresyon seklinde tanimlanir (4).Verilerin degerlendirmesi SPSS for Windows 11.5 istatistik paket programinda yapildi. Gruplar arasi karsilastirmalarda Mann Whitney U, grup içi karsilastirmalarda Wilcoxon testleri kullanildi. Pearson korelasyon analizi ile iliskiler degerlendirildi. P<0,05 anlamli kabul edildi.


Tartisma

D vitamini eksikligi, bakim evlerinde yasayan ve hareket kisitliligi bulunan bireylerde daha fazla olmak üzere tüm geriyatrik yas grubunda önemli bir saglik problemidir (5). Yaslanmayla birlikte görülen cilt degisiklikleri, D vitamini oral aliminda ve bagirsaklardan emiliminde azalma, böbreklerde 1-alfa hidroksilaz enzim aktivitesindeki düsüklük, ileri yaslarda D vitamini eksikliginin daha sik görülmesine yol açmaktadir (2). Bununla birlikte yasli kisilerde D vitamini eksikligi sekonder hiperparatiroidizm ile sonuçlanarak genelde kemik yapisinda osteopeni ve osteoporoz ile karsimiza çikmaktadir (6-8) D vitamini eksikliginin en belirgin bulgusu agridir. Agri genellikle belden baslayip, pelvis, kalça, sirt ve kostalara yayilabilir (9). Torrente ve ark’nin yaptigi bir çalismada, D vitamini eksikligi (<21 nmol/L) saptanmis kadinlara 300000 IU/iki doz ve devam eden günlerde 800 IU kolekalsiferol ve 1000mg kalsiyum verilmis ve kronik agri açisindan tedavinin basinda ve 6. ayin sonunda degerlendirilmistir. Hastalarin %66,7’sinde tedavi baslangicindan sonraki ortalama 2,84 ay içinde agrida azalma tespit edilmistir (10). Al Faraj ve ark.’larinin yaptigi diger bir çalismada ise D vitamini eksikligi saptanmis, kronik bel ve sirt agrisi bulunan 360 hastanin D vitamini tedavisi sonrasi %95’inde sikayetlerinde gerileme oldugu tespit edilmistir (11). Bizim çalismamizda hastalar bel ve sirt agrisi açisindan sorgulandi ve alfakalsidol alan grupta, GAS degerlerinde azalmanin 3. ayda baslayip 6. ayda devam ettigi saptandi. Kalsiyum grubunda ise agri düzeylerinde artis fark edildi. Bu sonuç, alfakalsidolün D vitamini eksikligine bagli görülen kas-iskelet sistemi agrilarinda etkin oldugunu düsündürmektedir.Dünya Saglik Örgütü, yasam kalitesini \hedefleri, beklentileri, standartlari, ilgileri ile baglantili olarak, kisilerin yasadiklari kültür ve deger yargilarinin bütünü içinde durumlarini algilama biçimi\ olarak tanimlamaktadir (12). Kisacasi, yasam kalitesi kisinin kendinden beklentileri ile yasadiklari arasindaki uyuma baglidir. Basaran ve ark’nin D vitamini düzeyinin yasam kalitesine olan etkisini inceledikleri çalismasinda, yasam kalitesi sorgulamasinin fiziksel ve sosyal fonksiyon alt gruplari, D vitamini düzeyi normal kisilere göre daha kötü bulunmustur (13). Dhesi ve ark’nin yaptigi yaptigi çalismada ise 600000 IU/tek doz ergokalsiferol enjeksiyonu yapilan D vitamini eksikligi saptanmis hastalarda, plasebo grubuna göre KF-36 verilerinin emosyonel ve sosyal fonksiyonlarinda anlamli iyilesme tespit edilmistir (14). Yaslilarda D vitamini tedavisiyle ilgili 13 randomize kontrollü çalismanin toplandigi bir meta-analizde, tek basina D vitamini ya da metabolitlerinin kullaniminin fiziksel fonksiyon veya kas gücünde iyilesme ya da düsme riskinde azalma sagladigini destekleyen kanit bulunmamistir. Bununla birlikte D vitamini ve kalsiyum kombine kullaniminin fiziksel fonksiyonlarda iyilesme saglayabilecegini gösteren bazi veriler oldugu belirtilmistir (15). Güler ve ark.’nin yaptigi bir çalismada ise D vitamini düzeylerine bakilmaksizin D vitamini ve aktif D vitamini kullanan hastalar, yasam kalitesi açisindan sorgulanmis ve D vitamini kullanmayan gruba göre belirgin fark gözlenmemistir (16). Bizim çalismamizda, alfakalsidol alan grupta, kalsiyum alan gruba göre KF-36’nin agri alt skorlamasinda anlamli azalma, sosyal fonksiyon alt skorlamasinda ise anlamli artis tespit edilmistir. Böylece alfakalsidol tedavisiyle agri algilamasindaki azalma, çalismaya katilan hastalarin sosyal yasama adaptasyonunu arttirdigi görülmüstür. Ayrica bu sonuçlar, alfakalsidol alan hasta grubunda gözlenen GAS sonuçlariyla da uyumludur. Yaslanmaya bagli olarak, derecesi kisiden kisiye degisiklik gösteren hem bilissel fonksiyonlarda hem de hafizada kayip görülmektedir. Ayni zamanda yaslilarda depresyon ve depresif semptomlar da yaygindir. Yalnizlik ve sosyal izolasyon depresyon için en önemli risk faktörleridir (17). Yapilan bir çalismada düsük D vitamini seviyesi ile Beck depresyon ölçegi skorlari arasinda ters ilgilesim oldugu tespit edilmistir (18). Baska bir çalismada ise, daha çok kisin görülen mevsimsel depresyon ile D vitamini arasindaki iliski incelenmis ve 800 IU kolekalsiferol ve 1000 mg kalsiyum tedavisiyle takibe alinan 1621 kadinda 6 aylik takip sonunda anlamli bir degisme gözlenmemistir (19). Bizim çalismamizda da hem alfakalsidol hem de kalsiyum alan grupta 6 aylik takip sonunda anlamli degisme gözlenmemistir. Sonuç olarak, ileri yas grubunda gözlenen kronik agrilarda D vitamini eksikliginin önemli ve sik görülen bir neden oldugu D vitamini tedavisiyle kas-iskelet sistemi agrilarinda azalma saglanabildigi ve bunun yasam kalitesine olumlu etki gösterdiginin göz önünde bulundurulmasi gerektigi düsünülmektedir. Ayrica D vitamini düzeyi ve tedavisinin depresyonla iliskisini inceleyen uzun dönemli ve daha fazla hasta sayisi içeren çalismalara gereksinim vardir.