Diğer

Tip 1 Diabetes Mellituslu Hastalarin Kemik Mineral Yogunlugu Saglikli Kontrollerinkinden Farkli mi? - Orijinal Arastirma

  • Esma Demirhan
  • Esma Öcal Eriman
  • Afitap Içagasioglu
  • Sema Haliloglu

Turk J Osteoporos 2007;13(2):-

Bu çalisma Ankara’da 07.04.2007 tarihinde 3. Ulusal Osteoporoz Sempozyumu - 21. Yüzyilda Osteoporoz’ kongresinde sözel olarak sunulmustur.ÖzetAmaç: Tip 1 diabetes mellituslu (DM) hastalar ile saglikli kontrollerde Kantitatif Ultrasonografi Cihazi (QUS) (Sunlight Omnisense 7000S/8000S) ile ölçülen tibia, radius kemik mineral yogunlugu(KMY) ve ses hizi [Speed of sound (SOS)] degerlerini karsilastirmak.Hastalar ve Yöntem: Çalismaya yas araligi 30 ile 50 olan 40 tip 1 DM li (17 erkek, 23 kadin) ve 26 saglikli kontrol (20 kadin, 6 erkek) dahil edildi. Tüm olgularin tibia ve radius kemik mineral yogunlugu (KMY) QUS ile ölçüldü. Hastalarin boy ve kilolari kaydedildi, vücut kütle indeksleri (VKI) hesaplandi. DM süreleri, kirik hikayeleri, beslenme aliskanliklari, egzersiz öyküleri degerlendirildi.Bulgular: Tip 1 DM grubunun ve kontrol grubunun yas ortalamasi sirasiyla 36.8±5; 40.19±6.31 yil. Tip 1 DM grubunun hastalik süresi ortalamasi: 12.4±6.63 yil. Tip 1 DM grubunun ve kontrol grubunun tibia T skorlari sirasiyla: 0.1±1.01; -0.4±1.37 (p=0.089); radius T skorlari sirasiyla -0.12±0.05; 0.05±1.17 (p=0.518)bulundu. Tip 1 DM ve kontrol grubunun tibia SOS degerleri sirasiyla: 3977.2±122.06; 3758.46±777.02 (p=0.084) radius SOS degerleri sirasiyla: 4124.7±110.23; 4163.31±119.98 (p=0.184) olarak bulundu.Sonuç: Tip 1 DM li hastalarin ve sagliklilarin QUS ile ölçülen tibia ve radius SOS degerleri ve T skorlari arasinda anlamli fark bulunamadi. Her iki grupta da osteopeni saptanmadi. (Osteoporoz Dünyasindan 2007;13:28-32)Anahtar kelimeler: Kemik mineral yogunlugu, kantitatif ultrasonografi, tip 1 diabetes mellitusSummaryAim: To compare the tibia and radius bone mineral density (BMD) and speed of sound (SOS) measures of type 1 DM patients and healthy controls by using Quantitative ultrasonography (QUS) (Sunlight Omnisense 7000S/8000S).Patients and Methods: 40 type 1 DM (17 men, 23 women) and 26 healthy controls (20 women, 6 men),ranging in age from 30 to 50 years, were included in the study. Tibia and radius BMD of all the participants were measured by QUS. Weight and height were noted and BMI (body mass index) were calculated. DM duration, fracture story, nutrition habit and exercise story were also evaluated.Results: Mean age of type 1 DM group and control group were 36.8±5; 40.19±6.31 years respectively. Mean disease duration of type 1 DM group was: 12.4±6.63 years. Tibia T scores of type 1 DM group and control group were: 0.1±1.01; -0.4±1.37 (p=0.089) and radius T scores were -0.12±0.05; 0.05±1.17 (p=0.518) respectively. Tibia SOS values of type 1 DM group and control group were 3977.2±122.06; 3758.46±777.02 (p=0.084) and radius SOS values were 4124.7±110.23; 4163.31±119.98 (p=0.184) respectively.Conclusion: There was no significant difference between type 1 DM patients and healthy group’s tibia and radius T scores and SOS values. Ostepenia was not detected in both groups. (From the World of Osteoporosis 2007;13:28-32)Key words: Bone mineral density, quantitative ultrasonography, type 1 diabetes mellitus

Giris

Osteoporoz, kemik gücünde azalma ve kirik riskinde artis ile karakterize, sistemik bir iskelet hastaligidir. Osteoporozun en önemli sonucu kiriklardir, buna bagli olarak da morbidite ve mortalite artmaktadir.Tip 1 Diabetes mellitus (DM), sekonder osteporoz nedenleri arasinda yer alan endokrinolojik bir hastaliktir (1). Hastalik baslangicindaki insülinopeni,uzun hastalik süresi, insüline benzer growth faktör 1 azalmasi, zayif glisemik kontrol (HbA1C yüksekligi), kalsiyum ve D vitamini metabolizmasindaki bozukluklar, diabetik komplikasyonlar (anjiopati, nöropati, nefropati…) kemik mineral yogunlugundaki degisikliklere neden olan ve kirik riskini artiran etmenler arasinda sayilmaktadir (1,2,2,3).Diabetin kemik mineral yogunluguna etkisi ile ilgili bir çok çalisma yapilmistir. Tip 1 DM’li hastalarda kemik mineral yogunlugundaki (KMY) azalma bazi çalismalarda gösterilmistir (4,5,5,6). Çocukluk çagi ve genç eriskin dönem tip 1 DM’lilerde de KMY’de düsüklük saptanmistir (7).Ileri yasta, kirik riskindeki artis (3,4,5,6,7,8,4,5,6,7,8,9), KMY’de azalma (4,5,6,7,8,9,10) saptanmasi bu hastalara erken dönemde tarama yapilmasinin önemini arttirmaktadir.Bu çalismada menopoz dönemi ve kemik metabolizmasini etkileyen hastaliklar ekarte edilerek, tip 1 DM’li hastalarin ve saglikli kisilerin QUS cihazi ile ölçülen KMY ve SOS degerleri karsilastirildi.


Hastalar ve Yöntem

Göztepe Egitim Arastirma Hastanesinden etik kurul onayi alinarak yapilan bu çalismada diabet poliklinigine kayitli 400 DM’li hasta telefonla arandi. 30 ila 50 yas arasindaki hastalar KMY ölçümü için çagirildi. Gelen hastalardan kabul edilme kriterlerine uyan 40 hasta (17 erkek, 23 kadin) ve hastane personelinden olusan 26 saglikli kontrol grubu (20 kadin, 6 erkek) çalismaya alindi. Arastirmayi kabul ettiklerine dair yazili onamlari alinan hastalarin antropometrik ölçüm olarak boy ve kilolari kaydedildi. Vücut kütle indeksleri hesaplandi. DM sürelerini, kirik hikayelerini, kalsiyumdan zengin beslenip beslenmediklerini, egzersiz yapip yapmadiklarini sorgulayan bir form dolduruldu.Antiepileptik, steroid, antikoagülan ve antiandrojenik ilaç kullananlar, immobilize olanlar, tiroid/paratiroid fonksiyon bozuklugu olanlar, böbrek, karaciger hastaligi olanlar, malabsorbsiyon, hipofiz bezi bozuklugu olanlar, cerrahi menopoz veya spontan menopoz, malignite, immün hastalik varligi, gastrektomi operasyonu geçirmis olanlar çalisma disi birakildi.Arastirma yönteminde kullanilan kantitatif ultrasonografi cihazi Sunlight Omnisense 7000S/8000S Sanovel Ilaç Firmasi tarafindan temin edildi ve hastalar herhangi bir ücret ödemedi. Katilimcilarin tibia ve radius T ve Z skoru degerleri ile sesin hizi [Speed of sound (SOS)] degerleri ölçüldü. Kantitatif Ultrasonu (QUS) basit, ucuz, tasinabilir, invaziv olmayan, radyasyon içermeyen bir kemik ölçüm metodu olmasi, daha çok tarama amaçli kullanilmasi nedeniyle tercih edildi (11).Istatistiksel analizler NCSS 2007 paket programi ile yapilmistir. Verilerin degerlendirilmesinde tanimlayici istatistiksel metotlarin (ortalama,standart sapma) yani sira ikili gruplarin karsilastirmasinda bagimsiz t testi, nitel verilerin karsilastirmalarinda ki-kare testi kullanildi. Sonuçlar, anlamlilik p<0.05 düzeyinde degerlendirildi.


Bulgular

Tip 1 DM grubunun ve kontrol grubunun yas ortalamasi sirasiyla 36.8±5; 40.19±6.31 yil; Tip 1 DM grubunun hastalik süresi ortalamasi: 12.4±6.63 yildi.2 grubun özellikleri Tablo 1’de gösterilmektedir. Boy, kilo, VKI gruplar arasi fark yoktu. Kirik, sigara, kafein, süt, yogurt alimi, egzersiz açisindan gruplar arasi fark yoktu. sorgulanan kisilerde sadece alkol alimi tip 1 DM lilerde kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamli derecede düsük bulundu (Tablo 2).Her iki grupta da kantitatif Ultrasonografi Cihazi (Sunlight Omnisense 7000S/8000S) ile ölçülen Tibia ve radius SOS (speed of sound) degerleri ve T, Z skorlari arasinda istatistiksel olarak anlamli fark bulunamadi (Tablo 3).Tip 1 DM grubunda hastalik süresi ile tibia SOS ve radius SOS (Grafik 1) arasinda istatistiksel olarak anlamli bir iliski yoktu (p=0.648). Hastalik süresi ile tibia ve radius T skorlari ve Z skorlari arasinda da istatistiksel olarak anlamli iliski bulunamadi. (Sirasiyla p=0.544, p=0.593) (Grafik 2, Grafik 3).


Tartisma

Diyabetik osteopeninin patogenezi tam olarak aydinlatilamamakla birlikte bazi faktörler üzerinde durulmaktadir (1,2,2,3,4,2,3,4,5,6,7,2,3,4,5,6,7,8,9,10). Bu faktörler Tip 1 DM’lu hastalardaki azalmis insülin seviyesi, azalmis IGF-1 (insulin growth factor-1) (insülin benzeri büyüme faktörü-1) seviyesi, hiperglisemi, hiperkalsiüri, renal fonksiyon bozuklugu, mikroanjiyopati gibi diabete bagli komplikasyonlardir (1,2,2,3,4,5,6,7,8,9,10). IGF 1 azalmasi sonucu osteoblast islevlerinde azalma, mikrovasküler komplikasyonlar sonucu azalmis kan akimi da kemik kaybi ve kirilganligiyla iliskili görünmektedir (1,2).Tip 1 diyabetik olgularda yapilan çogu çalismanin sonucu kemik mineral yogunlugunda azalma yönündedir (4,5,5,6,5,6,7). Touminan ve arkadaslari, 52-72 yas arasindaki tip 1 diabetiklerin, DEXA(dual energy x-ray absorptiometry) ile ölçülen femur boynu ve torakanterik bölge KMY degerlerini, tip 2 diabet ve saglikli kontrollerin KMY degerlerine göre düsük bulmuslardir (4). DEXA kullanilan diger çalismalarda da saglikli kontroller ile karsilastirildiginda, Tip 1 DM’lilerde periferik nöropati varliginin, femurdaki düsük KMY ile iliskili oldugu saptanmistir (5,6,7,8,9,10).Premenopozal dönemdeki Tip 1 DM’li ve saglikli kadinlarin karsilastirildigi bir çalismada; tip 1 DM’li kadinlarin DEXA ile ölçülen femur boynu, total femur ve tüm vücut bölgelerinde anlamli derecede düsük KMY degerlerine sahip olduklari ve kalkaneal QUS BUA’larinin (broadband ultrasound attenuation-ultrason dalgasininin zayiflamasi) da saglam kontrollerinkinden düsük oldugu saptanmistir (12). Liu ve arkadaslarinin çalismasinda ise 20-37 yaslari arasindaki tip 1 DM li kadinlarla ayni yastaki saglikli kisiler karsilastirilmis, DEXA ile yapilan ölçümlerde femur boynu ve lateral vertebra KMY degerleri düsük bulunmustur (7). Sonuçta Tip 1 diabetde KMY degisikliklerinin erken yaslarda basladigi hipotezini ileri sürmüslerdir (7). Iowa Women’s Health Survey çalismasinda ileri yasli tip 1 diabetli kadinlarda kalça fraktürü, diabeti olmayanlardan 12.25 kat fazla saptanmistir (8). Nurses health çalismasinda ise tip 1 diabetlilerde diabeti olmayanlara göre kalça fraktür riski 6.4 kat fazla bulunmustur (9). Insülin tedavisi aliyor olmak da kirik riskini artiran bir etken olarak bildirilmistir (3,4,5,6,7,8,9,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13). Single-photon absorptiometry scans kullanilarak yapilan bir çalismada ise insülin bagimli diabetikler ile kemik kütlesi arasinda bir iliski bulunamamistir (14). Kirik riskinin retinopati, ileri katarakt, nöropati, nefropati, diabet süresi uzunlugu ile iliskili oldugu bazi çalismalarda gösterilmistir (3,4,5,6,7,8,9,10,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15).Bu çalismada QUS ile ölçülen Tip 1 DM li hastalarin ve saglikli kisilerin tibia ve radius SOS degerleri ve T - Z skorlari arasinda anlamli fark bulunamadi. Tip 1 DM grubunda ve kontrol grubunda da osteopeni saptanmadi. Her iki grubun tibia ve radius SOS degerleri, T ve Z skorlari arasinda anlamli fark bulunamadi. Benzer bir çalisma da DEXA ile yapilmis. Tip 1 DM li, yas ortalamasi 43 olan, 20 kadin ile 18 erkegi içeren, ortalama diabet süresi 33 yil olan bu çalismada da kontrol grubu ile diabetikler arasinda anlamli KMY degisikligi bulunamamistir (16). Lunt H ve ark.nin DEXA kullandiklari çalismalarinda da, yas ortalamasi 42 olan tip 1 DM liler ve kontrol grubu KMY’leri arasinda anlamli fark saptanmamistir (17).Çalismamizda hastalik süresi ile tibia ve radius SOS degerleri, T ve Z skorlari arasinda anlamli iliski bulunamadi. Hastalarin diabet süreleri uzun olmasina ragmen KMY degerlerinde azalma saptanmamasi diabete bagli komplikasyon olmamasi ile açiklanabilir. Cihazin tarama amaçli kullanilan bir cihaz olmasi, yeterli sayida hasta alinamamasi çalismanin limitasyonlari olarak degerlendirildi. Sonuç olarak genç, orta yas dönemindeki, komplikasyonsuz tip 1 DM’lilerde KMY düsüklügü açisindan ek bir risk olmadigini düsünüyoruz.