Diğer

Postmenopozal Kadinlarda Diz Osteoartriti ile Kemik Mineral Yogunlugu Arasindaki Iliski

  • S. Karakasli
  • H. Ugurlu
  • O. Tüfekçi
  • F. Levendoglu

Turk J Osteoporos 2002;8(2):-

ÖZETÇalismanin amaci femur ve radius kemik mineral yogunluklari ile diz osteoartriti (OA), vücut kitle indeksi(VKI) ve yas arasindaki iliskinin incelenmesidir. Çalismaya dizde OA’i olan 82 postmenopozal kadin alindi. Dual enerji x-ray absorbsiyometri(DEXA) dual foton yöntemi kullanilarak kemik mineral dansitometrisi ölçüldü. Kellgren-Lawrence ve bireysel farklilik skalalari kullanilarak diz osteoartritinin radyolojik derecelendirilmesi yapildi. Kellgren ve Lawrence radyolojik kriterlerine göre 15 hastada OA yok iken, 13 hasta birinci derecede, 21 hasta ikinci derecede, 25 hasta üçüncü derecede, 8 hasta dördüncü derecede OA mevcuttu. Radyolojik OA’in radyografik degisiklikleri ile femur ve radiustan elde edilen KMY ölçüm sonuçlari arasinda fark bulunmadi(p>0.05). Femur boynu ve trokanterden elde edilen KMY ile VKI arasinda pozitif iliski mevcuttu(pAnahtar kelimeler: Osteoporoz, diz osteoartriti.SUMMARYIn this study the bone density of the upper femur and radius were compared accoding to the severity of knee osteoarthritis (OA), bone mineral index (BMI) and age. Eighty two postmenopausal women with  knee osteoarthritis were recruited in this study. Bone mineral density of the femur and radius was measured using dual energy x-ray absorptiometry(DEXA). Radiological grading of knee OA was done by using Kellgren-Lawrence and individual feature scales. In our study, there were 15 subjects with Kellgren and Lawrence grade 0, 13 with grade 1, 21 with grade 2, 25 with grade 3, and 8 with grade 4 OA. There were no differences in hip and radius bone mineral density (BMD) by presence of any radiographic features of OA in patients (p>0.05). BMD of the femoral neck and trochanter was significantly associated with BMI (pKey words: Osteoporosis, knee osteoarthritis.

GIRIS

Osteoartrit(OA) ve osteoporoz (OP) yasli nüfusun en önemli saglik problemleri arasinda yer alir. OA ve OP’un ayni kiside birlikte bulunmasi klinik tecrübelere göre nadir görülen bir durumdur. Yapilan birkaç epidemiyolojik çalismada OP’a bagli kalça kiriklarinda, OA görülme insidansi ve prevelansi düsük bulunmustur(1,2). Günümüzde OA ve OP arasinda zit iliski bulunduguna dair epidemiyolojik çalismalar ile de desteklenmis olan yaygin bir görüs vardir. Foss ve Byers(3) tarafindan zit iliskinin ortaya atildigi 1972 yilindan bu yana iki hastalik arasindaki iliski arastirilmaktadir. Bir iliski bulundugunda ise bunun siklikla zit iliski oldugu tespit edilmistir. Yani OA’de kemik kitlesi ve kemik dansitesi yüksek bulunmustur(1). Bununla birlikte bu konu henüz tam olarak aydinlatilamamistir.Bu çalismanin amaci, diz osteoartritinin radyografik degisiklikleri ile radius ve proksimal femur kemik mineral yogunluklari arasindaki iliskiyi incelemektir. Ayni zamanda yas ve vücut kitle indeksi(VKI) ile diz OA’nin radyografik bulgulari, radius ve femur kemik mineral yogunlugu (KMY) arasinda iliski olup olmadigi da arastirilmistir.


BULGULAR

Çalismaya alinan 82 diz OAli postmenopozal kadinlarin yaslari 45-78 yil (ort. 56.65 ± 7.92) ve menopoz süreleri 1-32 yil (ort. 9.07±8.64), VKI 22.7-44.8 kg/m2 (ort. 32.60±4.93) idi. Çalismaya alinan hastalarin hepsi grade 2 düzeyinde fiziksel aktiviteye sahipti. Kellgren ve Lawrence’in radyografik kriterlerine göre 15 hastada OA yoktu, 13 hastada birinci derecede, 21 hastada ikinci derecede, 25 hastada üçüncü derecede, 8 hastada dördüncü derecede OA mevcuttu. Gruplar arasinda yas ve VKI yönünden anlamli farklilik yoktu.Diz OAnin radyografik degisiklikleri ile yas ve VKI arasinda Spearman korelasyon katsayisi hesaplanarak yapilan analizde yas ile OA’in derecesi arasinda pozitif korelasyon görüldü (Tablo 1).Radius, femur boynu, trokanter ve Ward’s üçgeninden ölçülen KMY sonuçlari ile yas ve VKI arasinda yapilan Pearson korelasyon analizinde, yas ile femur ve radiustan ölçülen degerler arasinda negatif korelasyon tespit edildi. VKI ile femur boyun ve trokanterden ölçülen osteodansitometrik sonuçlar arasinda pozitif korelasyon görülürken, Ward’s üçgeni ve radiusta bu korelasyon görülmedi (Tablo 2). Diz OA radyolojik degisiklikleri ile radius, femur boynu, trokanter ve Wards üçgeninden elde edilen osteodansitometrik ölçüm sonuçlari arasinda anlamli iliski yoktu (p>0.05).


TARTISMA

Klinikte bu iki durumun birbirleri ile negatif bir iliski içinde oldugunu, OA ile OP’un nadiren ayni hastada birlikte bulundugunu ve dolayisiyla OA’in OP’u geciktirici veya OP’dan koruyucu etkiye sahip oldugunu bildiren pek çok çalisma mevcuttur (7-13). OA ve OP arasindaki iliskinin mekanizmasi açik olmamakla birlikte literatürde bu iliskiyi açiklamak için ileri sürülmüs olasi pek çok mekanizma vardir. Bunlardan biri genetik faktörlerin etkili oldugudur. Daha yumusak kemik özellikleri OP’a yol açarken daha sert kemik ise OA’e neden olabilir. Vitamin D reseptörü geninin polimorfizmi ile beraber olan diz OA’lerinde yüksek KMY tespit edilmistir (14). OA’in kikirdak hastaligindan ziyade bir kemik hastaligi olabilecegi ileri sürülmektedir (15). Diger bir arastirma ile OA’li hastalarda osteokalsin, lokal büyüme faktörleri, insülin benzeri büyüme hormonlari (IGF-I, IGF-II) ve transforming büyüme faktörü beta (TGF-b)’larinin yüksek konsantrasyonlarda bulundugu gösterilmistir. Bunlar kemik yapimini artirirken, kemik kaybina karsi koruyucu etki yaparlar (7,8,9,10,11,8,9,10,11,12,13,14,15,16,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17).OA ile OP arasindaki negatif iliskinin gösterildigi pek çok epidemiyolojik çalisma yapilmistir. Hart ve arkadaslari (18) OA ile spinal ve femoral KMY arasindaki iliskiyi arastirmislardir. Diz ve lumbal OA’i olan hastalarin femur boyun KMY’leri, OA’i olmayan hastalarin femur boyun KMY’larindan önemli ölçüde yüksek bulunmustur. KMY üzerine OA’in etkisinin arastirildigi bir baska çalismada, spinal ve tüm vücut ölçümleri yapilmistir. Lumbal ve diz OA’i olan hastalarin KMY’larinin yüksek oldugu bulunup, OA ile KMY arasindaki pozitif iliski vurgulanmistir. Böylece OA ile OP arsindaki negatif iliski oldugu tezi desteklenmistir (19). Cooper ve arkadaslari (20) tarafindan direk radyografi kullanilarak KMY’nun degerlendirildigi çalismada, OA ve OP arasinda istatistiki açidan önemli negatif iliski oldugu gösterilmistir. Framigam çalisma grubu (21) tarafindan KMY’u ve diz OA’i arasindaki iliski arastirilmis, osteofitozisi olan kadinlarin femoral KMY’nun, osteofitozisi olmayan kadinlarinkinden daha yüksek oldugu gösterilmistir. 1., 2.,3. derece diz OA’i ile femur KMY arasinda kuvvetli iliski tespit edilirken, 4.derece OA ile femur KMY arasinda iliski görülmemistir. Eklem araligi darliginin ve subkondral sklerozun KMY üzerine etkisi olmadigi belirtilmistir. Otör yüksek KMY’nun artmis kemik yapimi ile iliskili oldugunu ve bunun da osteofitozis olusumunu arttirabilecegini, yine ileri dejeneratif ve atrofik OA’de etkin olan kemik yikicilarin KMY’da azalmaya neden olabilecegini öne sürmüstür. Yine Nevit (22) tarafindan orta ve büyük osteofitler ile artmis KMY’u arasinda iliski oldugu bulunmustur. Bizim çalismamizda ise diz OA derecesi, osteofitozis, eklem araligi darligi ve subkondral skleroz ile KMY’u arasinda iliski tespit edilmemistir.Hem erkek hem de kadinlarda agirligin KMY ile olan korelasyonunu gösteren pek çok çalisma yapilmistir (23-30). Bu çalismalarda agirligin ve yag dokusunun KMY üzerine olan etkisi üç sekilde açiklanmaktadir: Birincisi, agirlik ile kemikler üzerine olan mekanik yüklenmenin KMY’nu artirici etkiye sahip oldugu, ikincisi erken eriskinlik dönemi pik KMY’nun yüksek olmasina neden oldugu seklindedir. Üçüncü etki ise özellikle postmenapozal kadinlarda yag dokusunun periferik östrojen metabolizmasi üzerine olan etkisidir. Postmenopozal dönemde androstenodionun östrona çevrilmesi subkutan yag dokusunda olmaktadir (17). Obez postmenopozal kadinlarda, obez olmayan kadinlara göre endojen östrojen seviyesi daha yüksek bulunmustur. Bu da obez kadinlarin menopozdan sonra obez olmayan kadinlara göre kemik kayip hizlarinin neden yavas oldugunu açiklar (17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31). Ayni zamanda obezite, hem semptomatik hemde asemptomatik OA gelisiminde önemli bir risk faktörü olarak bilinir. Obezite ile diz OA’i arsinda iliskiyi arstiran çalismalarda, bu iliskinin kadinlarda daha anlamli oldugu vurgulanmistir (32). Bizim çalismada VKI ile KMY’u arasinda pozitif korelasyon görülmüstür.Yukarida belirtilen çalismalar gibi OA ve OP arasinda zit iliskinin varligini destekleyen pek çok çalisma olmasina ragmen, bu iki hastalik arasinda iliski olmadigini gösteren çalismalar da mevcuttur. El OA’i ile appendiküler kemik kitlesi arasindaki iliskiyi arastiran bir çalismada, appendiküler kemik kitlesi ile el OA’i arasinda iliskiye rastlanmamistir(33). Diz ve kalça OA’i ile OP arasindaki iliskinin arastirildigi iki farkli çalismada diz OA’i ile radiyal KMY arasinda iliski gösterilememistir(20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34). Bizim çalismamizda radiyal KMY’u ile diz OA’i arasinda iliski tespit edilmemistir.Lane ve Nevitt(35) adli iki arastirmaci ileri OA, yaslanma veya öteki faktörlerin hastalarda aktivite azalmasina neden oldugunu, bu aktivite azalmasinin da kemik kaybi ile sonuçlandigini, böylece OA ile OP arasindaki iliskinin de maskelendigini ileri sürmüslerdir. Bu teori diz ve kalça OA’i olan hastalarda sadece KMY’nunda degil, kemik kayip hizinda da artisin gözlendigi bir çalisma ile de desteklenmektedir(36).Sonuç olarak diz OA’nin radyografik dereceleri ile KMY’u arasinda direk iliski olmaksizin VKI yüksek olan hastalarda femur boynu ve trokanterde KMY yüksek bulunurken, agirlik tasimayan distal radiyusta VKI ile KMY arasindas böyle bir iliski bulunmadi.


1. Sambrook P, Naganathan V. What is the relationship between osteoarthritis and osteoporosis? Bailliere’s Clinical Rheumatology . 1997;11:695-710.

2. Cumming RG, Klineberg RJ. Epidemiological study of the relation between arthritis of the hip and hip fractures. Ann Rheum Dis . 1993;52:10-707.

3. Foss MV and Byers PD. Bone density, osteoarthritis of the hip, and fracture of the upper end of the femur. Ann Rheum Dis . 1972;31:64-259.

4. Lethbridge-Çejku M, Tobin JD, Scott Jr WW, et al. Axial and hip bone mineral density and radiographic changes of osteoarthritis of the knee: Data from the Baltimore Longitudinal Study of Aging. The Journal of Rheumatology . 1996;23:47-1943.

5. Sowers M, Zobel D, Weissfeld L et al. Progression of osteoarthritis of the hand and metacarpal bone loss. Arth and Rheum . 1991;34:36-42.

6. Dequeker J, Boonen S, Aerssens J et al. Inverse relationship osteoarthritis-osteoporosis: what is the evidence? What are the consequences?. British Journal of Rheumatology . 1996;35:20-813.

7. Liu G, Peacock M, Eilam O et al. Effect of osteoarthritis in the lumbar spine and hip on bone mineral density and diagnosis of osteoporosis in elderly men and women. Osteoporosis Int . 1997;7:9-564.

8. Dequeker J, Goris P,Uytterhoven R. Osteoporosis and osteoarthritis. Anthropometric distinctions. JAMA . 1983;249:51-1448.

9. Antoniades L, Mc Gregor AJ, Matson M et al. A cotwin control study of the relationship between hip osteoarthritis and bone mineral density. Arthritis Rheumatism . 2000;43:55-1450.

10. Stewart A, Black AJ. Bone mineral density in osteoarthritis. Current Opinion in Rheumatology . 2000;12:67-464.

11. Dequeker J. The relationship between osteoporosis and osteoarthritis. Clinics in Rheumatic Diseases . 1985;11:96-271.

12. 13. Moreschini O, Margheritini F, Ginammi EA et al. Relationship between osteoarthrosis and osteoporosis. An experimental and clinical study. Chir Organi Mov. LXXX, 1995:. 0;0:43-237.

13. Keen RW, Hart DJ, Lanchbury JS, et al. Early osteoarthritis of the knee is associated with a Taq polimorphism of the vitamin D receptor gene. Arthritis and Rheumatism997. 1;40:49-1444.

14. Dequeker J. The inverse relationship between osteoporosis and osteoarthritis. Adv. Exp Biol . 1999;455:22-419.

15. Dequeker J, Mohan S, Aerssen J, et al. Generalized osteoarthritis associated with increased insulin-like growth factor types I and II and transforming growth factor b in cortical bone from the iliac crest: Possible mechanism of increased bone density and protection against osteoporosis. Arthritis Rheum . 1993;36:8-1702.

16. Dequeker J, Mokassa L, Aerssens J. Bone density and osteoarthritis. J Rheumatol Suppl.1995. 0;43:98-100.

17. Hart DJ, Mootoosamy I, Doyle DV, et al. The relationship between osteoarthritis and osteoporosis in the general population: The Chingford Study. Ann Rheum Dis . 1994;53:62-158.

18. Belmonte SMA, Bloch DA, Lane NE, et al. The relationship between spinal and peripheral osteoarthritis and bone density measurements. J. Rheumatol . 1993;20:13-1005.

19. Cooper C, Cook PL, Osmond C et al. Osteoarthritis of the hip and osteoporosis of the proxsimal end of the femur. Ann Rheum Dis . 1991;50:2-540.

20. Hannan MT, Anderson JJ, Zhang YY, et al. Bone mineral density and knee osteoarthritis in elderly men and women: The Framingham Study. Arthritis Rheum . 1993;36:80-1671.

21. Nevitt MC, Lane NE, Scott JE et al: Radiographic osteoarthritis of the hip and bone mineral density. The Study of Osteoporotic Fractures Research Group. Arthritis Rheum . 1995;38:16-907.

22. Ertungealp E, Seyisoglu H, Erel CT, et al Changes in bone mineral density with age, menopausal status and body mass index in Turkish women. Climacteric . 1999;2:45-51.

23. Kanis JA, Delmas P, Burckhardt P, et al: Guidelines for diagnosis and management of osteoporosis. Osteoporosis Int . 1997;7:390-406.

24. Seeman E, Melton LJ III, O’Fallon WM, et al. Risk factors for osteoporosis in men. Am J Med . 1983;75:83-977.

25. Pocock N, Eisman J, Gwinn T, et al. Muscle strength, physical fitness, and weight but not age predict femoral neck bone mass. J Bone Miner Res . 1989;4:8-441.

26. Dawson-Hughes B, Shipp C, Sadowski L, et al. G. Bone density of the radius, spine and hip in relation to percent of ideal body weight in post-menopausal women. Calcif Tissue Int . 1987;40:14-310.

27. Blum M, Harris SS, Must A, et al. Weight and body mass index at menarche are associated with premenopausal bone mass. Osteoporos Int . 2001;12:94-588.

28. Ribot C, Tremollieres F, Pouilles JM, et al. Obesity and postmenopausal bone loss. The influence of obesity on vertebral density and bone turnover in postmenopausal women. Bone . 1987;8:31-327.

29. Felson D T, Zhang Y, Hannan M T et al. Effects of weight and body mass index on bone mineral density in men and women: The Framingham study. Bone and Mineral Research . 1993;8:3-567.

30. Spector TD, Campion GD. Generalized osteoarthritis: a hormonally mediated disease. Ann Rheum Dis . 1989;48:27-523.

31. Felson D T, MPH, Anderson J J, Naimark A, et al. Obesity and knee osteoarthritis. Annals of Internal Medicine . 1988;109:18-24.

32. Hochberg MC, Lethbridge-Cejku M, Scott WW, et al. Appendicular bone mass and osteoarthritis of the hands in women. Data from the Baltimore Longitudinal Study of Aging. J Rheumatol . 1994;21:36-1532.

33. Hochberg M C, Lethbridge-Cejku M, Scott WW, et al: Upper extremity bone mass and osteoarthritis of the knees: Data from the Baltimore Longitudinal Study of Aging. J Bone Mineral Research1995. 0;10:38-432.

34. Lane NE, Bloch DA, Jones HH, et al. Long-distance running, bone density and osteoarthritis. JAMA . 1986;255:51-1147.

35. Burger H, Van –Daele PL, Odding E, et al. Association of radiogaphically evident osteoarthritis with higher bone mineral density and increased bone loss with age The Rotterdam Study. Arthritis and Rheumatism1996. 0;39:0-81.