GIRIS
Kortikosteroidler, özellikle astim tedavisi basta olmak üzere birçok kronik noninfeksiyöz enflamatuar hastalikta yaygin olarak kullanilan ilaçlardir. Önemli oranda antiinflamatuar ve immunsupresif etkiye sahip olduklarindan endikasyonlari gün geçtikçe genislemektedir. Steroidlerin yaygin kullaniminin yani sira birçok komplikasyonu oldugu belirlenmistir. Vertebra kiriklarina sebep olabilen kemik mineral yogunlugundaki azalma bunlarin en önemlilerindendir (1). Inhale steroidler, astim tedavisinde oldukça etkili ilaçlardir ve oral steroidlerden daha iyi güvenlik profiline sahiptirler (2). Bu ilaçlarin akcigerlerden dolasima katilmalari nedeniyle çesitli yan etkilere sebep olabilecegi saptanmistir (3). Inhale kortikosteroidlerin kemik mineral dansitesine etkisini inceleyen son çalismalar farkli sonuçlar içermektedir. Inhale kortikosteroid kullaniminin kemik mineral yogunlugunu azalttigindan bahseden makalelerin yani sira etkilemedigini söyleyen makaleler de vardir (2). Bu çalismada inhale steroidlerin postmenopozal dönemdeki hastalarda KMY, kemik yapim-yikim belirteçleri ve yasam kalitesi testleri üzerine etkilerini arastirmayi planladik.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalismaya Celal Bayar Üniversitesi (CBÜ) Tip Fakültesi Hastanesi Gögüs Hastaliklari Klinigi’nde takibi yapilmakta olan astim tanisi almis 230 kisi taranarak en azindan son 3 aydir düzenli inhale steroid kullananlar ve postmenopozal dönemdeki kadin hastalar çalismaya dahil edildi. Sistemik olarak kullanilan steroidlerin KMY’na olan etkisiyle karismamasi için son 3 ay içerisinde oral veya parenteral kortikosteroid alanlar veya hayatlari boyunca 6 kürden daha fazla oral veya parenteral kortikosteroid kullananlar çalisma disi birakildi. Sistemik emilimi az olmakla beraber hayatlari boyunca 10 kutudan daha fazla topikal steroid veya nasal steroid kullananlar da çalismaya dahil edilmedi. Kemik metabolizmasini etkiledigi bilinen herhangi bir hastaligi olanlar veya steroid disinda kemik metabolizmasini etkileyen bir ilaç kullanimi olanlar ve uzun süre immobilizasyon öyküsü olanlar çalismaya alinmadi. Agir nörolojik, kardiyovasküler, endokrin problemleri gibi baska ciddi hastaligi olanlar da çalismaya dahil edilmedi. Astimli olan ve düzenli inhale steroid kullanan bu hastalara Grup 1 adi verildi.Kontrol grubu (Grup 2) olarak da CBÜ Tip Fakültesi Hastanesi Fizik Tedavi Poliklinigi’ne basvuran hasta yakinlari arasindan, astim tanisi olmayan ve steroid kullanmamis, postmenopozal dönemdeki bireylerden rastgele seçildi. Kontrol grubu alinirken yine kemik metabolizmasini etkiledigi bilinen herhangi bir hastaligi olan veya ilaç kullananlar, uzun süre immobilizasyon öyküsü olanlar ve yine agir nörolojik, kardiyovasküler, endokrin problemleri gibi baska ciddi hastaligi olanlar da çalismaya alinmadi. Tüm hastalarin yas, boy ve kilolari, osteoporoz açisindan aile öyküleri, hafif travmayla kirik olup olmadiklari kaydedildi. Yiyeceklerle ilgili anket formu doldurularak günlük kalsiyum tüketimleri hesaplandi (4). Alkol, sigara aliskanliklari, kahve tüketimi, menars yasi, menopoz yasi ve süresi, dogum sayisi, laktasyon süresi, inaktif ve sedanter yasamlari olup olmadigi, yürüyüs ve spor yapma durumlari sorgulandi.Astimli hastalarin hastalik yili, kullandiklari inhale steroid dozu ve süresi kaydedildi. “Günlük inhale kortikosteroid dozu x 365 x kullandigi yil sayisi” formülü kullanilarak kümülatif inhale steroid dozlari hesaplandi.Ülkemizde, Beklometazon dipropiyonat (BDP), Budesonid (BUD) ve Flutikazon propiyonat (FP) olmak üzere üç adet inhale kortikosteroid preperati bulunmaktadir. Bu ilaçlarin esdeger dozlari farkli oldugu için esdeger dozlari tablo 1’e göre, Budesonid’in esdegeri olarak hesaplandi (5). Astimli hastalara solunum fonksiyon testi yapilarak FVC (Zorlu vital kapasite), FEV1 (Birinci saniyedeki zorlu ekspiratuar volüm), FEV1/FVC, PEF (Zirve akim) ve FEF % 25-75 (Zorlu ekspiratuar volümun % 25-75’indeki akim hizi) düzeylerinin ölçümü yapildi. Lunar DPX-NT DEXA cihazi ile lomber omurga L2-L4 anterior, sol kalça femur boynu, trokanter ve ward üçgeni KMY ölçümleri, T ve Z skorlari da degerlendirildi. Kemik yapim-yikim belirteçleri olarak kemik ALP, Osteokalsin, _ cross laps ve 24 saatlik idrarda Ca-kreatinin oranina bakildi. Vertebral fraktür açisindan anteroposterior ve lateral olmak üzere iki yönlü dorsal ve lomber vertebra grafileri çekildi. Hastalarin yasam kalitesini degerlendirmek için Kisa Form 36 (KF-36) ve WHOQOL-BREF yasam kalitesi ölçekleri kullanildi. KF-36 ölçegi, 36 sorudan olusmaktadir ve bunlar 8 boyutun ölçümünü saglamaktadir: fiziksel fonksiyon (10 madde), sosyal fonksiyon (2 madde), fiziksel sorunlara bagli rol kisitliliklari (4 madde), emosyonel sorunlara bagli rol kisitliliklari (3 madde), mental saglik (5 madde), enerji/vitalite (4 madde), agri (2 madde) ve sagligin genel algilanmasi (5 madde). Alt ölçekler sagligi 0 ile 100 arasinda degerlendirmektedir. 0 kötü saglik durumunu gösterirken, 100 iyi saglik durumuna isaret etmektedir (6). WHOQOL-BREF, 26 sorudan olusan bir hayat kalitesi ölçegidir. Bedensel, ruhsal, sosyal iliskiler ve çevre alani olmak üzere 4 alandan olusmaktadir (7). Türkçe versiyonunda ise 27 soru bulunmaktadir (8). Istatistiksel analiz: Mann Whitney U, Spearman korelasyon testi, Ki kare testleri kullanildi. p<0,05 anlamli kabul edildi.